e8e2dfdbab
is appended during rendering - For the same reason, do not specify format either - Add constraints to enforce this
2576 lines
106 KiB
XML
2576 lines
106 KiB
XML
<?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?>
|
|
<!--
|
|
The FreeBSD Polish Documentation Project
|
|
|
|
$FreeBSD$
|
|
Original revision: 1.145
|
|
-->
|
|
|
|
<chapter id="basics">
|
|
<chapterinfo>
|
|
<authorgroup>
|
|
<author>
|
|
<firstname>Chris</firstname>
|
|
<surname>Shumway</surname>
|
|
<contrib>Rozdzia³ na nowo napisa³ </contrib>
|
|
</author>
|
|
</authorgroup>
|
|
<!-- 10 Mar 2000 -->
|
|
<authorgroup>
|
|
<author>
|
|
<firstname>Micha³</firstname>
|
|
<surname>Wojciechowski</surname>
|
|
<contrib>T³umaczy³ </contrib>
|
|
</author>
|
|
</authorgroup>
|
|
</chapterinfo>
|
|
|
|
<title>Podstawy Uniksa</title>
|
|
|
|
<sect1 id="basics-synopsis">
|
|
<title>Streszczenie</title>
|
|
|
|
<para>W niniejszym rozdziale omówione zostan± podstawowe polecenia
|
|
i mo¿liwo¶ci systemu operacyjnego FreeBSD. Wiele informacji dotyczyæ
|
|
bêdzie ogó³em systemów typu &unix;. Czytelnikom zaznajomionym z t±
|
|
tematyk± w zupe³no¶ci wystarczy pobie¿ne przejrzenie rozdzia³u.
|
|
Natomiast ci, którzy dopiero rozpoczynaj± swoj± przygodê z FreeBSD,
|
|
powinni przeczytaæ go bardzo uwa¿nie.</para>
|
|
|
|
<para>Po przeczytaniu tego rozdzia³u bêdziemy wiedzieæ:</para>
|
|
|
|
<itemizedlist>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Jak korzystaæ z <quote>konsol wirtualnych</quote> FreeBSD.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Jak dzia³aj± prawa dostêpu do plików i flagi plików we &os;.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Jaki jest domy¶lny uk³ad systemu plików &os;.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Jaka jest organizacja dysku we &os;.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Jak montowaæ i odmontowywaæ systemy plików.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Czym s± procesy, demony i sygna³y.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Co to jest pow³oka, oraz jak mo¿na zmieniæ w³asne ¶rodowisko pracy.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Jak pos³ugiwaæ siê prostymi edytorami tekstu.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Jaki jest zwi±zek pomiêdzy urz±dzeniami i plikami wêz³owymi urz±dzeñ.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Jaki format binarny jest wykorzystywany we &os;.</para>
|
|
</listitem>
|
|
<listitem>
|
|
<para>W jaki sposób korzystaæ z dokumentacji systemowej w poszukiwaniu dodatkowych informacji.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</itemizedlist>
|
|
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="consoles">
|
|
<title>Konsole wirtualne i terminale</title>
|
|
<indexterm><primary>konsole wirtualne</primary></indexterm>
|
|
<indexterm><primary>terminale</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Z systemu FreeBSD korzystaæ mo¿na na ró¿ne sposoby; jednym z
|
|
nich jest wpisywanie poleceñ w terminalu tekstowym. Wiêkszo¶æ
|
|
systemów operacyjnych typu &unix; dostêpna jest w³a¶nie poprzez polecenia.
|
|
W niniejszej czê¶ci dowiemy siê, czym s± <quote>terminale</quote> i
|
|
<quote>konsole</quote>, oraz jak siê nimi pos³ugiwaæ we FreeBSD.</para>
|
|
|
|
<sect2 id="consoles-intro">
|
|
<title>Konsola</title>
|
|
<indexterm><primary>konsola</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Je¶li konfiguruj±c FreeBSD nie wybrali¶my, by przy
|
|
uruchamianiu systemu by³o automatycznie ³adowane ¶rodowisko
|
|
graficzne, to po uruchomieniu i wykonaniu skryptów startowych
|
|
system przywita nas komunikatem logowania siê do systemu.
|
|
Zobaczymy mniej wiêcej co¶ takiego:</para>
|
|
|
|
<screen>Additional ABI support:.
|
|
Local package initialization:.
|
|
Additional TCP options:.
|
|
|
|
Fri Sep 20 13:01:06 EEST 2002
|
|
|
|
FreeBSD/i386 (pc3.example.org) (ttyv0)
|
|
|
|
login:</screen>
|
|
|
|
<para>Na ró¿nych komputerach komunikat ten mo¿e wygl±daæ nieco inaczej,
|
|
jednak z pewno¶ci± bêdzie podobny. W tej chwili interesuj± nas jego dwa
|
|
ostatnie wiersze. Wiersz drugi od koñca ma postaæ:</para>
|
|
|
|
<programlisting>FreeBSD/i386 (pc3.example.org) (ttyv0)</programlisting>
|
|
|
|
<para>Widaæ tu kilka informacji o systemie, który w³a¶nie zosta³
|
|
uruchomiony. Mamy przed oczami konsolê <quote>FreeBSD</quote>,
|
|
dzia³aj±c± na komputerze z procesorem firmy Intel (lub kompatybilnym)
|
|
z rodziny x86<footnote>
|
|
<para>Takie jest znaczenie symbolu <literal>i386</literal>. Zwróæmy
|
|
uwagê, ¿e nawet wówczas, gdy FreeBSD dzia³a na procesorze Intela
|
|
innym ni¿ 386, w tym miejscu znajdzie siê napis <literal>i386</literal>.
|
|
Nie okre¶la on bowiem typu u¿ywanego procesora, lecz jego
|
|
<quote>architekturê</quote>.</para>
|
|
</footnote>. Komputer ten zosta³ nazwany (ka¿dy komputer uniksowy
|
|
ma nazwê) <hostid>pc3.example.org</hostid> i w tej chwili widoczna
|
|
jest jego konsola systemowa — terminal
|
|
<devicename>ttyv0</devicename>.</para>
|
|
|
|
<para>Ostatni wiersz ma zawsze tak± postaæ:</para>
|
|
|
|
<programlisting>login:</programlisting>
|
|
|
|
<para>Tu wpisujemy <quote>nazwê u¿ytkownika</quote>, by zalogowaæ
|
|
siê do systemu. Opis tej czynno¶ci przedstawiony jest w kolejnej
|
|
czê¶ci.</para>
|
|
</sect2>
|
|
|
|
<sect2 id="consoles-login">
|
|
<title>Logowanie siê do FreeBSD</title>
|
|
|
|
<para>FreeBSD jest systemem wielou¿ytkownikowym i wielozadaniowym.
|
|
Tak oficjalnie okre¶la siê system, z którego na jednym komputerze
|
|
mo¿e korzystaæ wiele ró¿nych osób, uruchamiaj±c jednocze¶nie wiele
|
|
programów.</para>
|
|
|
|
<para>Ka¿dy system wielou¿ytkownikowy musi mieæ mo¿liwo¶æ
|
|
odró¿nienia jednego <quote>u¿ytkownika</quote> od pozosta³ych.
|
|
FreeBSD (i wszystkie systemy uniksopodobne) wymaga, aby u¿ytkownik
|
|
<quote>zalogowa³ siê</quote> do systemu, zanim bêdzie móg³
|
|
uruchamiaæ programy. Ka¿dy u¿ytkownik ma niepowtarzaln± nazwê
|
|
(<quote>nazwê u¿ytkownika</quote>) oraz sobie tylko znany klucz
|
|
(<quote>has³o</quote>). FreeBSD wymaga wpisania jednego i drugiego,
|
|
zanim zezwoli u¿ytkownikowi na uruchamianie jakichkolwiek
|
|
programów.</para>
|
|
|
|
<indexterm><primary>skrypty startowe</primary></indexterm>
|
|
<para>Zaraz po za³adowaniu systemu i zakoñczeniu uruchamiania
|
|
skryptów startowych<footnote>
|
|
<para>Skrypty startowe to programy uruchamiane automatycznie
|
|
podczas ³adowania FreeBSD. Ich podstawowym zadaniem jest
|
|
przygotowanie ¶rodowiska pracy dla innych programów, oraz
|
|
uruchomienie wybranych us³ug dzia³aj±cych w tle, pe³ni±cych
|
|
ró¿ne przydatne funkcje.</para>
|
|
</footnote>, FreeBSD wy¶wietli komunikat z pro¶b± o podanie nazwy
|
|
u¿ytkownika:</para>
|
|
|
|
<screen>login:</screen>
|
|
|
|
<para>Dla przyk³adu za³ó¿my, ¿e nasz u¿ytkownik nazywa siê
|
|
<username>janek</username>. Wpisujemy tutaj <literal>janek</literal>
|
|
i naciskamy <keycap>Enter</keycap>. Powinni¶my zostaæ poproszeni
|
|
o podanie <quote>has³a</quote>:</para>
|
|
|
|
<screen>login: <userinput>janek</userinput>
|
|
Password:</screen>
|
|
|
|
<para>Nastêpnie wpisujemy has³o <username>janka</username>, i naciskamy
|
|
<keycap>Enter</keycap>. Has³o <emphasis>nie pojawia siê!</emphasis>
|
|
Na razie nie bêdziemy siê tym zajmowaæ. Wystarczy wiedzieæ, ¿e dzieje
|
|
siê tak ze wzglêdów bezpieczeñstwa.</para>
|
|
|
|
<para>Je¶li podali¶my prawid³owe has³o, powinni¶my byæ ju¿ zalogowani
|
|
do FreeBSD, i gotowi do eksperymentowania z dostêpnymi poleceniami.</para>
|
|
|
|
<para>Powinni¶my zobaczyæ wiadomo¶æ dnia (ang. message of the day
|
|
<acronym>MOTD</acronym>) oraz znak zachêty (<literal>#</literal>,
|
|
<literal>$</literal> b±d¼ <literal>%</literal>). Oznacza to, ¿e
|
|
uda³o nam siê zalogowaæ do FreeBSD.</para>
|
|
</sect2>
|
|
|
|
<sect2 id="consoles-virtual">
|
|
<title>Konsole wirtualne</title>
|
|
|
|
<para>Polecenia uniksowe mo¿na z powodzeniem wpisywaæ na jednej konsoli,
|
|
jednak FreeBSD potrafi wykonywaæ wiele programów jednocze¶nie.
|
|
Korzystanie z jednej konsoli do wydawania poleceñ zakrawa na marnotrawstwo,
|
|
poniewa¿ system zdolny jest obs³u¿yæ w jednej chwili ca³e mnóstwo programów.
|
|
W wykorzystaniu tej mo¿liwo¶ci bardzo pomocne s± <quote>konsole
|
|
wirtualne</quote>.</para>
|
|
|
|
<para>Konfiguruj±c FreeBSD mo¿emy uaktywniæ wiele konsol wirtualnych.
|
|
Z dowolnej z nich mo¿emy siê prze³±czyæ na inn± naciskaj±c odpowiedni±
|
|
kombinacjê klawiszy. Ka¿da konsola ma w³asny kana³ wyj¶ciowy, FreeBSD
|
|
zajmuje siê odpowiednim przekazywaniem informacji wprowadzanych z
|
|
klawiatury i wypisywanych na ekranie, gdy dochodzi do prze³±czenia
|
|
konsoli na inn±.</para>
|
|
|
|
<para>Pewne kombinacje klawiszy u¿ywane s± do przechodzenia miêdzy
|
|
konsolami<footnote>
|
|
<para>Szczegó³owy opis obecnych we FreeBSD sterowników konsoli
|
|
i klawiatury mo¿na znale¼æ w dokumentacji systemowej
|
|
&man.syscons.4;, &man.atkbd.4;, &man.vidcontrol.1; i &man.kbdcontrol.1;.
|
|
Nie bêdziemy tutaj zajmowaæ siê szczegó³ami, zainteresowani
|
|
czytelnicy s± jak najbardziej zachêcani do zapoznania siê z
|
|
dokumentacj± systemow±, w której omawiane teraz zagadnienia opisane
|
|
s± dok³adniej.</para>
|
|
</footnote>. Kombinacje
|
|
<keycombo><keycap>Alt</keycap><keycap>F1</keycap></keycombo>,
|
|
<keycombo><keycap>Alt</keycap><keycap>F2</keycap></keycombo>, a¿ do
|
|
<keycombo><keycap>Alt</keycap><keycap>F8</keycap></keycombo> s³u¿± do
|
|
prze³±czania na kolejn± konsolê wirtualn±.</para>
|
|
|
|
<para>Przechodz±c z jednej konsoli na inn±, FreeBSD zajmuje siê
|
|
zachowaniem i odtworzeniem wygl±du ekranu. W efekcie otrzymujemy
|
|
<quote>z³udzenie</quote> posiadania wielu <quote>wirtualnych</quote>
|
|
ekranów i klawiatur, które mog± s³u¿yæ do wydawania poleceñ systemowi
|
|
FreeBSD. Programy uruchomione na jednej z konsol nie przerywaj± swej
|
|
pracy, gdy ta konsola przestaje byæ widoczna — po przej¶ciu na
|
|
inn± konsolê wirtualn± programy kontynuuj± swoje dzia³anie.</para>
|
|
</sect2>
|
|
|
|
<sect2 id="consoles-ttys">
|
|
<title>Plik <filename>/etc/ttys</filename></title>
|
|
|
|
<para>Zgodnie z domy¶ln± konfiguracj± FreeBSD uruchamia osiem konsol
|
|
wirtualnych. Nie jest to jednak permanentne ustawienie, i mo¿e
|
|
byæ w ³atwy sposób zmienione, aby konsol wirtualnych by³o wiêcej
|
|
lub mniej. Plik <filename>/etc/ttys</filename> odpowiedzialny jest
|
|
za liczbê konsol wirtualnych i ich konfiguracjê.</para>
|
|
|
|
<para>Modyfikuj±c plik <filename>/etc/ttys</filename> mo¿emy zmieniaæ
|
|
konfiguracjê konsol wirtualnych FreeBSD. Ka¿dy nie bêd±cy komentarzem
|
|
wiersz tego pliku (czyli wiersz nie rozpoczynaj±cy siê znakiem
|
|
<literal>#</literal>) zawiera ustawienia jednego z terminali lub
|
|
konsoli wirtualnej. W domy¶lnej wersji tego pliku wystêpuj±cej
|
|
we FreeBSD skonfigurowanych jest 9 konsol wirtualnych, przy czym 8
|
|
z nich jest w³±czonych. Za ich konfiguracjê odpowiadaj± wiersze
|
|
rozpoczynaj±ce siê symbolem <literal>ttyv</literal>:</para>
|
|
|
|
<programlisting># name getty type status comments
|
|
#
|
|
ttyv0 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
|
|
# Virtual terminals
|
|
ttyv1 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
|
|
ttyv2 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
|
|
ttyv3 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
|
|
ttyv4 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
|
|
ttyv5 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
|
|
ttyv6 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
|
|
ttyv7 "/usr/libexec/getty Pc" cons25 on secure
|
|
ttyv8 "/usr/X11R6/bin/xdm -nodaemon" xterm off secure</programlisting>
|
|
|
|
<para>Dok³adny opis poszczególnych kolumn tego pliku i opcji,
|
|
za pomoc± których konfiguruje siê konsole wirtualne, znale¼æ
|
|
mo¿na w dokumentacji systemowej &man.ttys.5;.</para>
|
|
</sect2>
|
|
|
|
<sect2 id="consoles-singleuser">
|
|
<title>Konsola trybu jednego u¿ytkownika</title>
|
|
|
|
<para><quote>Tryb jednego u¿ytkownika</quote> szczegó³owo
|
|
opisuje <xref linkend="boot-singleuser"/>. Istotne jest, ¿e w trybie
|
|
jednego u¿ytkownika dostêpna jest tylko jedna konsola. Nie jest
|
|
mo¿liwe korzystanie z konsol wirtualnych. Konfiguracja konsoli
|
|
trybu jednego u¿ytkownika równie¿ znajduje siê w pliku
|
|
<filename>/etc/ttys</filename>. Odpowiada jej wiersz rozpoczynaj±cy
|
|
siê s³owem <literal>console</literal>:</para>
|
|
|
|
<programlisting># name getty type status comments
|
|
#
|
|
# If console is marked "insecure", then init will ask for the root password
|
|
# when going to single-user mode.
|
|
console none unknown off secure</programlisting>
|
|
|
|
<note>
|
|
<para>Zgodnie z informacj± zawart± w komentarzu nad wierszem
|
|
<literal>console</literal>, wiersz ten mo¿na zmodyfikowaæ,
|
|
zmieniaj±c parametr <literal>secure</literal> na
|
|
<literal>insecure</literal>. Je¶li tak zrobimy, FreeBSD
|
|
po uruchomieniu w trybie jednego u¿ytkownika bêdzie pytaæ
|
|
o has³o u¿ytkownika <username>root</username>.</para>
|
|
|
|
<para><emphasis>Zachowajmy jednak ostro¿no¶æ, je¶li wpisujemy tu
|
|
<literal>insecure</literal></emphasis>. Je¿eli zdarzy siê nam
|
|
zapomnieæ has³a u¿ytkownika <username>root</username>, mo¿e
|
|
okazaæ siê potrzebne uruchomienie trybu jednego u¿ytkownika.
|
|
Bêdzie to nadal mo¿liwe, mo¿e jednak byæ nieco trudne dla osób
|
|
nie orientuj±cych siê w procesie uruchamiania FreeBSD i
|
|
uczestnicz±cych w nim programach.</para>
|
|
</note>
|
|
</sect2>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="permissions">
|
|
<title>Prawa dostêpu</title>
|
|
<indexterm><primary>UNIX</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>FreeBSD, bêd±c bezpo¶rednim potomkiem systemu &unix; BSD,
|
|
oparte jest na kilku kluczowych za³o¿eniach Uniksa. Najbardziej
|
|
widocznym z nich jest fakt, ¿e FreeBSD jest systemem wielou¿ytkownikowym
|
|
— potrafi jednocze¶nie obs³ugiwaæ wielu u¿ytkowników pracuj±cych
|
|
niezale¿nie od siebie. System jest odpowiedzialny za w³a¶ciwe zarz±dzanie
|
|
odwo³aniami do sprzêtu, pamiêci i czasu procesora, po równo dla ka¿dego
|
|
z u¿ytkowników.</para>
|
|
|
|
<para>Ze wzglêdu na obs³ugê wielu u¿ytkowników, zasoby, którymi
|
|
zarz±dza system, maj± przypisane prawa dostêpu okre¶laj±ce, kto
|
|
mo¿e czytaæ, zapisywaæ i uruchamiaæ dany zasób. Prawa dostêpu
|
|
przechowywane s± w postaci dwóch oktetów podzielonych na trzy czê¶ci,
|
|
z których pierwsza odnosi sie do w³a¶ciciela pliku, druga do
|
|
grupy posiadaj±cej plik, a trzecia do innych u¿ytkowników.
|
|
W postaci numerycznej zapisuje siê to nastêpuj±co:</para>
|
|
|
|
<indexterm><primary>permissions</primary></indexterm>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary>file permissions</primary>
|
|
</indexterm>
|
|
<informaltable frame="none" pgwide="1">
|
|
<tgroup cols="3">
|
|
<thead>
|
|
<row>
|
|
<entry>Warto¶æ</entry>
|
|
<entry>Uprawnienia</entry>
|
|
<entry>Symbol</entry>
|
|
</row>
|
|
</thead>
|
|
|
|
<tbody>
|
|
<row>
|
|
<entry>0</entry>
|
|
<entry>Odczyt: nie, zapis: nie, wykonywanie: nie</entry>
|
|
<entry><literal>---</literal></entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>1</entry>
|
|
<entry>Odczyt: nie, zapis: nie, wykonywanie: tak</entry>
|
|
<entry><literal>--x</literal></entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>2</entry>
|
|
<entry>Odczyt: nie, zapis: tak, wykonywanie: nie</entry>
|
|
<entry><literal>-w-</literal></entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>3</entry>
|
|
<entry>Odczyt: nie, zapis: tak, wykonywanie: tak</entry>
|
|
<entry><literal>-wx</literal></entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>4</entry>
|
|
<entry>Odczyt: tak, zapis: nie, wykonywanie: nie</entry>
|
|
<entry><literal>r--</literal></entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>5</entry>
|
|
<entry>Odczyt: tak, zapis: nie, wykonywanie: tak</entry>
|
|
<entry><literal>r-x</literal></entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>6</entry>
|
|
<entry>Odczyt: tak, zapis: tak, wykonywanie: nie</entry>
|
|
<entry><literal>rw-</literal></entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>7</entry>
|
|
<entry>Odczyt: tak, zapis: tak, wykonywanie: tak</entry>
|
|
<entry><literal>rwx</literal></entry>
|
|
</row>
|
|
</tbody>
|
|
</tgroup>
|
|
</informaltable>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary><command>ls</command></primary>
|
|
</indexterm>
|
|
<indexterm><primary>katalogi</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Korzystaj±c z polecenia &man.ls.1; mo¿emy pos³u¿yæ siê opcj±
|
|
<option>-l</option>, by zawarto¶æ katalogu zosta³a pokazana
|
|
w formie szczegó³owej, z uwzglêdnieniem kolumny zawieraj±cej
|
|
informacjê o prawach dostêpu do pliku dla jego w³a¶ciciela,
|
|
grupy, oraz wszystkich innych. Przyk³adowy wynik polecenia
|
|
<command>ls -l</command>:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>ls -l</userinput>
|
|
total 530
|
|
-rw-r--r-- 1 root wheel 512 Sep 5 12:31 myfile
|
|
-rw-r--r-- 1 root wheel 512 Sep 5 12:31 otherfile
|
|
-rw-r--r-- 1 root wheel 7680 Sep 5 12:31 email.txt
|
|
...</screen>
|
|
|
|
<para>Pierwsza kolumna listy plików po wykonaniu polecenia
|
|
<command>ls -l</command> ma nastêpuj±c± postaæ:</para>
|
|
|
|
<screen>-rw-r--r--</screen>
|
|
|
|
<para>Pierwszy znak (od lewej) okre¶la, czy plik jest
|
|
zwyczajnym plikiem, katalogiem, urz±dzeniem znakowym,
|
|
gniazdem, czy jakimkolwiek innym urz±dzeniem pseudo-plikowym.
|
|
Widoczny w przyk³adzie znak <literal>-</literal> oznacza
|
|
zwyk³y plik. Kolejne trzy znaki, w przyk³adzie s± to
|
|
<literal>rw-</literal>, reprezentuj± prawa dostêpu, którymi
|
|
dysponuje w³a¶ciciel pliku. Nastêpne trzy znaki <literal>r--</literal>,
|
|
okre¶laj± prawa dostêpu grupy, do której nale¿y plik. Ostatnia trójka
|
|
<literal>r--</literal>, oznacza prawa dostêpu dla innych. Minus
|
|
oznacza brak jednego z praw dostêpu. Plik przedstawiony w
|
|
przyk³adzie mo¿e byæ wiêc odczytywany i zapisywany przez swojego
|
|
w³a¶ciciela, oraz jedynie odczytywany przez grupê i innych.
|
|
Zgodnie z powy¿sz± tabel±, prawa dostêpu do tego pliku maj±
|
|
warto¶æ <literal>644</literal>, przy czym ka¿da cyfra reprezentuje
|
|
trzy czê¶ci uprawnieñ.</para>
|
|
|
|
<para>W porz±dku, ale w jaki sposób system kontroluje dostêp
|
|
do urz±dzeñ? Zasadniczo wiêkszo¶æ urz±dzeñ jest traktowana
|
|
przez FreeBSD jak pliki, które mog± byæ otwierane, odczytywane
|
|
i zapisywane podobnie jak wszystkie inne pliki. Specjalne pliki
|
|
urz±dzeñ przechowywane s± w katalogu
|
|
<filename>/dev</filename>.</para>
|
|
|
|
<para>Równie¿ katalogi traktowane s± jak pliki — te¿ s±
|
|
im przypisywane prawa odczytu, zapisu i wykonania. Bit wykonania
|
|
katalogu ma nieco inne znaczenie ni¿ w przypadku pliku.
|
|
Posiadanie prawa wykonania katalogu oznacza, ¿e mo¿na do niego
|
|
wej¶æ, czyli pos³u¿yæ siê poleceniem <quote>cd</quote>.
|
|
Ponadto umo¿liwia to dostêp do zawartych w katalogu plików
|
|
o znanych nazwach (oczywi¶cie obowi±zuj± tak¿e indywidualne
|
|
prawa dostêpu do ka¿dego z plików).</para>
|
|
|
|
<para>W szczególno¶ci, wy¶wietlenie listy plików katalogu wymaga
|
|
posiadania prawa do jego odczytu, natomiast do usuniêcia pliku
|
|
o znanej nazwie potrzebne bêd± prawa do zapisu <emphasis>i</emphasis>
|
|
wykonania dla katalogu, w którym ów plik siê znajduje.</para>
|
|
|
|
<para>Jest jeszcze kilka innych bitów uprawnieñ, jednak s± one
|
|
stosowane w specjalnych przypadkach, np. do w³±czenia atrybutu
|
|
SUID, lub <quote>lepkiego</quote> bitu dla katlogu. Wiêcej
|
|
informacji o prawach dostêpu i o ich przydzielaniu mo¿na
|
|
znale¼æ w dokumentacji systemowej polecenia &man.chmod.1;.</para>
|
|
|
|
<sect2>
|
|
<sect2info>
|
|
<authorgroup>
|
|
<author>
|
|
<firstname>Tom</firstname>
|
|
<surname>Rhodes</surname>
|
|
<contrib>Napisa³ </contrib>
|
|
</author>
|
|
</authorgroup>
|
|
<authorgroup>
|
|
<author>
|
|
<firstname>Cezary</firstname>
|
|
<surname>Morga</surname>
|
|
<contrib>T³umaczy³ </contrib>
|
|
</author>
|
|
</authorgroup>
|
|
</sect2info>
|
|
|
|
<title>Uprawnienia symboliczne</title>
|
|
<indexterm><primary>uprawnienia</primary><secondary>symboliczne</secondary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Uprawnienia symboliczne, okre¶lane równie¿ jako wyra¿enia symboliczne,
|
|
przy okre¶laniu praw dostêpu do plików lub katalogów wykorzystuj±
|
|
litery w miejsce warto¶ci liczbowych. Wyra¿enia symboliczne wykorzystuj±
|
|
sk³adniê: (kto) (akcja) (uprawnienia), przy czym dostêpne s± nastêpuj±ce
|
|
warto¶ci:</para>
|
|
|
|
<informaltable frame="none" pgwide="1">
|
|
<tgroup cols="3">
|
|
<thead>
|
|
<row>
|
|
<entry>Opcja</entry>
|
|
<entry>Litera</entry>
|
|
<entry>Znaczenie</entry>
|
|
</row>
|
|
</thead>
|
|
|
|
<tbody>
|
|
<row>
|
|
<entry>(kto)</entry>
|
|
<entry>u</entry>
|
|
<entry>U¿ytkownik (w³a¶ciciel)</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(kto)</entry>
|
|
<entry>g</entry>
|
|
<entry>Grupa</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(kto)</entry>
|
|
<entry>o</entry>
|
|
<entry>Inni</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(kto)</entry>
|
|
<entry>a</entry>
|
|
<entry>Wszyscy (<quote>¶wiat</quote>)</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(akcja)</entry>
|
|
<entry>+</entry>
|
|
<entry>Dodanie uprawnieñ</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(akcja)</entry>
|
|
<entry>-</entry>
|
|
<entry>Usuniêcie uprawnieñ</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(akcja)</entry>
|
|
<entry>=</entry>
|
|
<entry>Ustawienie uprawnieñ</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(uprawnienia)</entry>
|
|
<entry>r</entry>
|
|
<entry>Odczyt</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(uprawnienia)</entry>
|
|
<entry>w</entry>
|
|
<entry>Zapis</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(uprawnienia)</entry>
|
|
<entry>x</entry>
|
|
<entry>Wykonywanie</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(uprawnienia)</entry>
|
|
<entry>t</entry>
|
|
<entry>Bit <quote>lepki</quote></entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry>(uprawnienia)</entry>
|
|
<entry>s</entry>
|
|
<entry>Ustawienie UID lub GID</entry>
|
|
</row>
|
|
</tbody>
|
|
</tgroup>
|
|
</informaltable>
|
|
|
|
<para>Do ustawienia tych warto¶ci, podobnie jak w przypadku
|
|
warto¶ci liczbowych, wykorzystywane jest polecenie
|
|
&man.chmod.1;. Przyk³adowo, by zablokowaæ dostêp
|
|
innych u¿ytkowników do <replaceable>PLIKU</replaceable>
|
|
nale¿y wpisaæ:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>chmod go= PLIK</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>Gdy musimy wykonaæ wiêcej ni¿ jedn± zmianê uprawnieñ
|
|
parametry nale¿y oddzieliæ przecinkami. Na przyk³ad,
|
|
poni¿sze polecenie usunie prawa zapisu do
|
|
<replaceable>PLIKU</replaceable> grupie i innym.
|
|
Nastêpnie doda wszystkim prawo wykonywania:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>chmod go-w,a+x <replaceable>PLIK</replaceable></userinput></screen>
|
|
|
|
<!--
|
|
<para>Most users will not notice this, but it should be pointed out
|
|
that using the octal method will only set or assign permissions to
|
|
a file; it does not add or delete them.</para>
|
|
-->
|
|
</sect2>
|
|
|
|
<sect2>
|
|
<sect2info>
|
|
<authorgroup>
|
|
<author>
|
|
<firstname>Tom</firstname>
|
|
<surname>Rhodes</surname>
|
|
<contrib>Napisa³ </contrib>
|
|
</author>
|
|
</authorgroup>
|
|
<authorgroup>
|
|
<author>
|
|
<firstname>Cezary</firstname>
|
|
<surname>Morga</surname>
|
|
<contrib>T³umaczy³ </contrib>
|
|
</author>
|
|
</authorgroup>
|
|
</sect2info>
|
|
|
|
<title>Flagi plików we &os;</title>
|
|
|
|
<para>Dodatkowo, oprócz opisanych wy¿ej praw dostêpu,
|
|
&os; wykorzystuje równie¿ <quote>flagi plików</quote>.
|
|
Flagi te umo¿liwiaj± wprowadzenie dodatkowego poziomu
|
|
ochrony i kontroli plików. Nie dotycz± natomiast
|
|
katalogów.</para>
|
|
|
|
<para>Dziêki zwiêkszonemu poziomowi kontroli plików
|
|
system mo¿e zagwarantowaæ, ¿e w niektórych sytuacjach
|
|
nawet u¿ytkownik <username>root</username> nie bêdzie
|
|
móg³ usun±æ b±d¼ zmodyfikowaæ plików.</para>
|
|
|
|
<para>Zmiany flag plików dokonuje siê poleceniem &man.chflags.1;.
|
|
Przyk³adowo, by plikowi <filename>plik1</filename> nadaæ flagê
|
|
nieusuwalno¶ci nale¿y wydaæ poni¿sze polecenie:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.root; <userinput>chflags sunlink <filename>plik1</filename></userinput></screen>
|
|
|
|
<para>Natomiast, by usun±æ flagê nieusuwalno¶ci
|
|
wystarczy wprowadziæ takie samo polecenie dodaj±c
|
|
<quote>no</quote> przed <option>sunlink</option>:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.root; <userinput>chflags nosunlink <filename>plik1</filename></userinput></screen>
|
|
|
|
<para>By wy¶wietliæ flagi danego pliku wystarczy wpisaæ
|
|
polecenie &man.ls.1; z parametrem <option>-lo</option>:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.root; <userinput>ls -lo <filename>plik1</filename>
|
|
</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>Wynik powinien byæ zbli¿ony do poni¿szego:</para>
|
|
|
|
<programlisting>-rw-r--r-- 1 trhodes trhodes sunlnk 0 Mar 1 05:54 plik1</programlisting>
|
|
|
|
<para>Niektóre z flag mog± byæ dodawane i usuwane jedynie przez
|
|
u¿ytkownika <username>root</username>, podczas gdy inne mog±
|
|
byæ ustawiane równie¿ przez w³a¶ciciela pliku. Zaleca siê aby
|
|
administratorzy przeczytali strony podrêcznika systemowego
|
|
&man.chflags.1; oraz &man.chflags.2;.</para>
|
|
</sect2>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="dirstructure">
|
|
<title>Struktura katalogów</title>
|
|
<indexterm><primary>hierarchia katalogów</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Poznanie hierarchii katalogów FreeBSD jest podstaw±
|
|
ogólnego zrozumienia dzia³ania systemu. Najwa¿niejszym
|
|
zagadnieniem jest koncepcja katalogu g³ównego, <quote>/</quote>.
|
|
Jest on montowany jako pierwszy podczas uruchamiania systemu
|
|
i zawiera podstawowe pliki niezbêdne do przygotowania
|
|
systemu do pracy w trybie wielou¿ytkownikowym. Ponadto
|
|
w katalogu g³ównym znajduj± siê punkty montowania innych
|
|
systemów plików, które mo¿emy montowaæ.</para>
|
|
|
|
<para>Punktem montowania nazywany jest katalog, poprzez
|
|
który inny system plików mo¿e byæ do³±czony do g³ównego
|
|
systemu plików. <xref linkend="disk-organization"/>
|
|
zawiera wiêcej informacji. Przyk³adem typowego punktu
|
|
montowania mo¿e byæ
|
|
<filename>/usr</filename>, <filename>/var</filename>,
|
|
<filename>/tmp</filename>, <filename>/mnt</filename>
|
|
oraz <filename>/cdrom</filename>. Najczê¶ciej ka¿demu
|
|
z takich katalogów odpowiada wpis w pliku
|
|
<filename>/etc/fstab</filename>. Plik ten zawiera tabelê
|
|
systemów plików i ich punktów montowania, z której korzysta
|
|
system. Wiêkszo¶æ systemów plików wymienionych w
|
|
<filename>/etc/fstab</filename> jest montowana automatycznie
|
|
przez skrypt &man.rc.8; podczas uruchamiania systemu,
|
|
wyj±tkiem s± te wpisy, które maj± opcjê <option>noauto</option>.
|
|
<xref linkend="disks-fstab"/> zawiera wiêcej informacji.</para>
|
|
|
|
<para>Pe³ny opis struktury systemu plików znajduje siê w dokumentacji
|
|
systemowej &man.hier.7;. Tu ograniczymy siê do pobie¿nego
|
|
zapoznania siê z najwa¿niejszymi katalogami.</para>
|
|
|
|
<para>
|
|
<informaltable frame="none" pgwide="1">
|
|
<tgroup cols="2">
|
|
<thead>
|
|
<row>
|
|
<entry>Katalog</entry>
|
|
<entry>Opis</entry>
|
|
</row>
|
|
</thead>
|
|
<tbody valign="top">
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/</filename></entry>
|
|
<entry>G³ówny katalog systemu plików.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/bin/</filename></entry>
|
|
<entry>Programy u¿ytkowe wykorzystywane zarówno w trybie
|
|
jednego u¿ytkownika, jak i w trybie wielu u¿ytkowników.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/boot/</filename></entry>
|
|
<entry> Programy i pliki konfiguracyjne u¿ywane podczas
|
|
uruchamiania systemu.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/boot/defaults/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki z domy¶ln± konfiguracj± uruchamiania systemu; patrz
|
|
&man.loader.conf.5;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/dev/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki urz±dzeñ; patrz &man.intro.4;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/etc/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki i skrypty konfiguracyjne.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/etc/defaults/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki z domy¶ln± konfiguracj± systemu; patrz &man.rc.8;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/etc/mail/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki konfiguracyjne dla serwerów poczty, na przyk³ad
|
|
&man.sendmail.8;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/etc/namedb/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki konfiguracyjne programu <command>named</command>; patrz
|
|
&man.named.8;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/etc/periodic/</filename></entry>
|
|
<entry>Skrypty uruchamiane raz dziennie, raz na tydzieñ i raz na miesi±c
|
|
za po¶rednictwem &man.cron.8;; patrz &man.periodic.8;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/etc/ppp/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki konfiguracyjne <command>ppp</command>; patrz
|
|
&man.ppp.8;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/mnt/</filename></entry>
|
|
<entry>Pusty katalog, najczê¶ciej wykorzystywany przez administratorów
|
|
jako tymczasowy punkt montowania..</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/proc/</filename></entry>
|
|
<entry>System plików procesów, patrz &man.procfs.5;,
|
|
&man.mount.procfs.8;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/rescue/</filename></entry>
|
|
<entry>Katalog zawieraj±cy programy przydatne w przypadku awarii; patrz
|
|
&man.rescue.8;.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/root/</filename></entry>
|
|
<entry>Katalog domowy u¿ytkownika <username>root</username>.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/sbin/</filename></entry>
|
|
<entry>Programy i narzêdzia administracyjne wykorzystywane zarówno
|
|
w trybie jednego u¿ytkownika, jak i w trybie wielu u¿ytkowników.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/stand/</filename></entry>
|
|
<entry>Programy u¿ywane w samodzielnym ¶rodowisku.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/tmp/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki tymczasowe. Zawarto¶æ katalogu
|
|
<filename class="directory">/tmp</filename> NIE JEST zachowywana
|
|
przy ponownym uruchamianiu systemu. Równie¿ pamiêciowy system
|
|
plików jest czêsto montowany w katalogu
|
|
<filename class="directory">/tmp</filename>. Proces ten mo¿e
|
|
zostaæ zautomatyzowany wykorzystuj±c zmienne &man.rc.conf.5;
|
|
zwi±zane z tmpmfs (b±d¼ za pomoc± wpisu w
|
|
<filename>/etc/fstab</filename>; patrz &man.mdmfs.8;).</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/</filename></entry>
|
|
<entry>Wiêkszo¶æ programów i aplikacji wykorzystywanych przez u¿ytkowników.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/bin/</filename></entry>
|
|
<entry>Najczê¶ciej u¿ywane programy, narzêdzia programistyczne, aplikacje.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/include/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki nag³ówkowe C.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/lib/</filename></entry>
|
|
<entry>Biblioteki.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/libdata/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki danych ró¿nych programów u¿ytkowych.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/libexec/</filename></entry>
|
|
<entry>Demony i programy systemowe (uruchamiane przez inne programy).</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename
|
|
class="directory">/usr/local/</filename></entry>
|
|
|
|
<entry>Lokalne programy, biblioteki, itp. Ponadto jest
|
|
to domy¶lny katalog dla instalowanych portów. Ogólna
|
|
struktura katalogów wewn±trz <filename>/usr/local</filename>
|
|
powinna odpowiadaæ strukturze <filename>/usr</filename>
|
|
opisanej w dokumentacji &man.hier.7;. Wyj±tkiem jest katalog
|
|
man, umieszczony bezpo¶rednio w <filename>/usr/local</filename>,
|
|
a nie w <filename>/usr/local/share</filename>, oraz dokumentacja
|
|
portów, znajduj±ca siê w
|
|
<filename>share/doc/<replaceable>port</replaceable></filename>.
|
|
</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/obj/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki zale¿ne od architektury komputera, tworzone w procesie
|
|
budowania drzewa <filename>/usr/src</filename>.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/ports</filename></entry>
|
|
<entry>Kolekcja portów FreeBSD (opcjonalna).</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/sbin/</filename></entry>
|
|
<entry>Demony i programy systemowe (dostêpne dla u¿ytkowników).</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/share/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki niezale¿ne od architektury systemu.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/usr/src/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki ¼ród³owe BSD, lokalne pliki ¼ród³owe.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename
|
|
class="directory">/usr/X11R6/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki wykonywalne, biblioteki, i inne pliki dystrybucji
|
|
X11R6 (opcjonalnie).</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/var/</filename></entry>
|
|
<entry>Rozmaite pliki dzienników systemowych, pliki tymczasowe,
|
|
pliki kolejek. Równie¿ pamiêciowy system plików jest czêsto
|
|
montowany w tym katalogu. Proces ten mo¿e zostaæ
|
|
zautomatyzowany wykorzystuj±c zmienne &man.rc.conf.5; zwi±zane
|
|
z varmfs (b±d¼ za pomoc± wpisu w <filename>/etc/fstab</filename>;
|
|
patrz &man.mdmfs.8;).</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/var/log/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki dzienników systemowych.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/var/mail/</filename></entry>
|
|
<entry>Skrzynki pocztowe u¿ytkowników.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/var/spool/</filename></entry>
|
|
<entry>Katalogi kolejek systemu drukowania i poczty.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename class="directory">/var/tmp/</filename></entry>
|
|
<entry>Pliki tymczasowe nie usuwane przy ponownym uruchamianiu
|
|
systemu.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><filename>/var/yp</filename></entry>
|
|
<entry>Mapy us³ugi NIS.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
</tbody>
|
|
</tgroup>
|
|
</informaltable>
|
|
</para>
|
|
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="disk-organization">
|
|
<title>Organizacja dysku</title>
|
|
|
|
<para>Najmniejsz± jednostk± organizacji dysku u¿ywan± przez FreeBSD
|
|
do odnajdywania plików jest nazwa pliku. W nazwach plików rozró¿niane
|
|
s± du¿e i ma³e litery, tak wiêc <filename>readme.txt</filename>
|
|
i <filename>README.TXT</filename> to dwa ró¿ne pliki. FreeBSD
|
|
nie wykorzystuje rozszerzeñ nazw plików (<filename>.txt</filename>)
|
|
do okre¶lenia, czy plik jest programem, dokumentem, czy innym
|
|
zbiorem danych.</para>
|
|
|
|
<para>Pliki przechowywane s± w katalogach. Katalog mo¿e byæ pusty,
|
|
lub mo¿e zawieraæ setki plików. Mo¿e równie¿ zawieraæ inne katalogi,
|
|
dziêki czemu mamy mo¿liwo¶æ zbudowania hierarchicznej struktury
|
|
katalogów. Pozwala to na ³atw± organizacjê danych.</para>
|
|
|
|
<para>Dostêp do plików i katalogów uzyskuje siê podaj±c nazwê pliku
|
|
lub katalogu, poprzedzon± uko¶nikiem <literal>/</literal> i innymi
|
|
wymaganymi nazwami katalogów. Je¶li mamy katalog <filename>foo</filename>,
|
|
a w nim katalog <filename>bar</filename>, w którym znajduje siê plik
|
|
<filename>readme.txt</filename>, wówczas pe³n± nazw±, b±d¼ ¶cie¿k±
|
|
dostêpu do pliku jest <filename>foo/bar/readme.txt</filename>.</para>
|
|
|
|
<para>Katalogi i pliki przechowywane s± w systemie plików. Ka¿dy
|
|
system plików ma jeden katalog najwy¿szego poziomu, zwany <firstterm>katalogiem
|
|
g³ównym</firstterm> systemu plików. W katalogu g³ównym mog± byæ umieszczone
|
|
nastêpne katalogi.</para>
|
|
|
|
<para>To, o czym mówimy, jest zapewne podobne do innych systemów operacyjnych,
|
|
z którymi byæ mo¿e zetknêli¶my siê wcze¶niej. S± jednak ró¿nice; na przyk³ad
|
|
w systemie &ms-dos; nazwy plików i katalogów oddzielane s± znakiem
|
|
<literal>\</literal>, w &macos; natomiast znakiem <literal>:</literal>.</para>
|
|
|
|
<para>We FreeBSD nie s± u¿ywane litery dysków, lub inne nazwy dysków w
|
|
¶cie¿ce. Nie spotkamy siê w FreeBSD z czym¶ takim jak
|
|
<filename>c:/foo/bar/readme.txt</filename>.</para>
|
|
|
|
<para>Jest natomiast jeden system plików pe³ni±cy rolê <firstterm>g³ównego
|
|
systemu plików</firstterm>. Zawiera on katalog g³ówny dostêpny jako
|
|
<literal>/</literal>. Ka¿dy inny system plików jest <firstterm>montowany</firstterm>
|
|
w g³ównym systemie plików. Niezale¿nie od tego, ile dysków mamy w komputerze,
|
|
we FreeBSD ka¿dy katalog wydaje siê byæ czê¶ci± tego samego dysku.</para>
|
|
|
|
<para>Za³ó¿my, ¿e mamy trzy systemy plików, nazwane <literal>A</literal>,
|
|
<literal>B</literal> i <literal>C</literal>. Ka¿dy z nich ma katalog
|
|
g³ówny, zawieraj±cy dwa katalogi o nazwach <literal>A1</literal>,
|
|
<literal>A2</literal> (oraz odpowiednio
|
|
<literal>B1</literal>, <literal>B2</literal> i
|
|
<literal>C1</literal>, <literal>C2</literal>).</para>
|
|
|
|
<para>Niech <literal>A</literal> bêdzie g³ównym systemem plików.
|
|
Gdyby¶my sprawdzili jego zawarto¶æ poleceniem <command>ls</command>,
|
|
zobaczyliby¶my dwa podkatalogi <literal>A1</literal> i
|
|
<literal>A2</literal>. Drzewo katalogów wygl±da nastêpuj±co:</para>
|
|
|
|
<mediaobject>
|
|
<imageobject>
|
|
<imagedata fileref="install/example-dir1"/>
|
|
</imageobject>
|
|
|
|
<textobject>
|
|
<literallayout class="monospaced"> /
|
|
|
|
|
+--- A1
|
|
|
|
|
`--- A2</literallayout>
|
|
</textobject>
|
|
</mediaobject>
|
|
|
|
<para>System plików musi byæ montowany w katalogu innego systemu
|
|
plików. Przyjmijmy teraz, ¿e montujemy system plików <literal>B</literal>
|
|
w katalogu <literal>A1</literal>. G³ówny katalog <literal>B</literal>
|
|
zast±pi <literal>A1</literal>, a podkatalogi <literal>B</literal>
|
|
pojawi± siê w odpowiednim miejscu:</para>
|
|
|
|
<mediaobject>
|
|
<imageobject>
|
|
<imagedata fileref="install/example-dir2"/>
|
|
</imageobject>
|
|
|
|
<textobject>
|
|
<literallayout class="monospaced"> /
|
|
|
|
|
+--- A1
|
|
| |
|
|
| +--- B1
|
|
| |
|
|
| `--- B2
|
|
|
|
|
`--- A2</literallayout>
|
|
</textobject>
|
|
</mediaobject>
|
|
|
|
<para>Do plików znajduj±cych siê w katalogach <literal>B1</literal>
|
|
i <literal>B2</literal> mo¿na siê dostaæ pos³uguj±c siê ¶cie¿k±
|
|
<filename>/A1/B1</filename> lub <filename>/A1/B2</filename>.
|
|
Pliki poprzednio obecne w katalogu <filename>/A1</filename>
|
|
s± tymczasowo ukryte. Pojawi± siê ponownie po
|
|
<firstterm>odmontowaniu</firstterm>
|
|
<filename>B</filename> z <filename>A</filename>.</para>
|
|
|
|
<para>Gdyby zamontowaæ <literal>B</literal> w <literal>A2</literal>,
|
|
drzewo katalogów wygl±da³oby tak:</para>
|
|
|
|
<mediaobject>
|
|
<imageobject>
|
|
<imagedata fileref="install/example-dir3"/>
|
|
</imageobject>
|
|
|
|
<textobject>
|
|
<literallayout class="monospaced"> /
|
|
|
|
|
+--- A1
|
|
|
|
|
`--- A2
|
|
|
|
|
+--- B1
|
|
|
|
|
`--- B2</literallayout>
|
|
</textobject>
|
|
</mediaobject>
|
|
|
|
<para>¶cie¿ki natomiast mia³yby postaæ <filename>/A2/B1</filename>
|
|
i <filename>/A2/B2</filename>.</para>
|
|
|
|
<para>Systemy plików mog± byæ montowane jeden na drugim. Rozwijaj±c
|
|
poprzedni przyk³ad, mo¿emy zamontowaæ system plików <literal>C</literal>
|
|
w katalogu <literal>B1</literal> systemu plików <literal>B</literal>,
|
|
otrzymuj±c nastêpuj±c± postaæ drzewa katalogów:</para>
|
|
|
|
<mediaobject>
|
|
<imageobject>
|
|
<imagedata fileref="install/example-dir4"/>
|
|
</imageobject>
|
|
|
|
<textobject>
|
|
<literallayout class="monospaced"> /
|
|
|
|
|
+--- A1
|
|
|
|
|
`--- A2
|
|
|
|
|
+--- B1
|
|
| |
|
|
| +--- C1
|
|
| |
|
|
| `--- C2
|
|
|
|
|
`--- B2</literallayout>
|
|
</textobject>
|
|
</mediaobject>
|
|
|
|
<para>Mo¿na równie dobrze zamontowaæ <literal>C</literal>
|
|
bezpo¶rednio w systemie plików <literal>A</literal>,
|
|
w katalogu <literal>A1</literal>:</para>
|
|
|
|
<mediaobject>
|
|
<imageobject>
|
|
<imagedata fileref="install/example-dir5"/>
|
|
</imageobject>
|
|
|
|
<textobject>
|
|
<literallayout class="monospaced"> /
|
|
|
|
|
+--- A1
|
|
| |
|
|
| +--- C1
|
|
| |
|
|
| `--- C2
|
|
|
|
|
`--- A2
|
|
|
|
|
+--- B1
|
|
|
|
|
`--- B2</literallayout>
|
|
</textobject>
|
|
</mediaobject>
|
|
|
|
<para>Znaj±cym system &ms-dos; mo¿e to przypominaæ polecenie
|
|
<command>join</command>, choæ nie jest to to samo.</para>
|
|
|
|
<para>Zwykle nie trzeba zajmowaæ siê opisanymi powy¿ej rzeczami.
|
|
Najczê¶ciej tworzymy systemy plików podczas instalacji FreeBSD,
|
|
wybieramy miejsce ich zamontowania i nie wprowadzamy pó¼niej
|
|
¿adnych zmian, chyba, ¿e zainstalujemy nowy dysk.</para>
|
|
|
|
<para>Mo¿na utworzyæ jeden obszerny g³ówny system plików
|
|
i nie tworzyæ ¿adnych innych. Takie podej¶cie ma kilka wad
|
|
i jedn± zaletê.</para>
|
|
|
|
<itemizedlist>
|
|
<title>Korzy¶ci z kilku systemów plików</title>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Odrêbne systemy plików mog± mieæ ró¿ne <firstterm>opcje
|
|
montowania</firstterm> (mount options). Na przyk³ad, przy
|
|
odpowiednim przygotowaniu, g³ówny system plików mo¿e byæ
|
|
zamontowany tylko do odczytu, przez co niemo¿liwe bêdzie
|
|
przypadkowe usuniêcie lub zmiana wa¿nego pliku. Oddzielenie
|
|
systemów plików dostêpnych do zapisu dla u¿ytkowników, jak
|
|
np. <filename>/home</filename>, od innych pozwala równie¿
|
|
na montowanie ich z opcj± <firstterm>nosuid</firstterm>;
|
|
co z kolei pozwala zwiêkszyæ bezpieczeñstwo systemu
|
|
uniemo¿liwiaj±c wykorzystanie bitów
|
|
<firstterm>suid</firstterm>/<firstterm>guid</firstterm>.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>FreeBSD automatycznie optymalizuje uk³ad plików w systemie
|
|
plików, w zale¿no¶ci od tego, jak ów system jest wykorzystywany.
|
|
System plików zawieraj±cy wiele czêsto zapisywanych ma³ych plików
|
|
bêdzie optymalizowany inaczej ni¿ taki, w którym przechowywane
|
|
jest mniej plików o du¿ych rozmiarach. W przypadku jednego du¿ego
|
|
systemu plików taka optymalizacja nie zadzia³a.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Systemy plików FreeBSD s± odporne na awarie zasilania.
|
|
W niesprzyjaj±cych okoliczno¶ciach mo¿e siê jednak zdarzyæ,
|
|
¿e przerwa w dostawie pr±du w krytycznym momencie spowoduje
|
|
uszkodzenie struktury systemu plików. Przechowywanie danych
|
|
w kilku systemach plików zwiêksza szansê, ¿e system uruchomi
|
|
siê ponownie, dziêki czemu ³atwiej bêdzie odzyskaæ dane
|
|
z kopii zapasowej.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</itemizedlist>
|
|
|
|
<itemizedlist>
|
|
<title>Korzy¶æ z pojedynczego systemu plików</title>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Systemy plików maj± sta³y rozmiar. Podczas instalacji
|
|
FreeBSD tworzymy system plików o zadanym rozmiarze; pó¼niej
|
|
mo¿e siê okazaæ, ¿e trzeba powiêkszyæ partycjê. Nie³atwo
|
|
jest to zrobiæ inaczej, ni¿ przez przygotowanie zapasowej
|
|
kopii danych, utworzenie na nowo systemu plików o wiêkszych
|
|
rozmiarach, oraz skopiowanie danych z powrotem.</para>
|
|
|
|
<important>
|
|
<para>We &os; dostêpne jest polecenie &man.growfs.8;,
|
|
które pozwala na zwiêkszenie rozmiaru systemu plików
|
|
w locie, pomijaj±c wspomniane ograniczenie.</para>
|
|
</important>
|
|
</listitem>
|
|
</itemizedlist>
|
|
|
|
<para>Systemy plików przechowywane s± na partycjach. Pojêcie
|
|
partycji ma tu inne znaczenie ni¿ popularnie stosowane (np.
|
|
partycja systemu &ms-dos;), ze wzglêdu na uniksowy rodowód
|
|
&os;. Ka¿da z partycji oznaczana jest liter±, od <literal>a</literal>
|
|
do <literal>h</literal>. Pojedyncza partycja mo¿e zawieraæ
|
|
jeden system plików, dlatego te¿ do systemów plików czêsto
|
|
odwo³uje siê albo poprzez miejsce ich zamontowania w g³ównym
|
|
systemie plików, albo przez literowe oznaczenie partycji, na
|
|
której dany system plików siê znajduje.</para>
|
|
|
|
<para>Przestrzeñ dyskowa jest równie¿ u¿ywana we FreeBSD
|
|
jako <firstterm>przestrzeñ wymiany</firstterm>, pe³ni±c w
|
|
ten sposób rolê <firstterm>pamiêci wirtualnej</firstterm>.
|
|
Komputer mo¿e dziêki temu dysponowaæ wiêksz± ilo¶ci± pamiêci,
|
|
ni¿ ma w rzeczywisto¶ci. Kiedy pamiêci zaczyna brakowaæ,
|
|
FreeBSD odsy³a niektóre nieu¿ywane dane do przestrzeni
|
|
wymiany, a gdy znów oka¿± siê potrzebne, przenosi je z powrotem
|
|
(odsy³aj±c jednocze¶nie inne dane).</para>
|
|
|
|
<para>Z niektórymi partycjami zwi±zane s± pewne konwencje
|
|
dotycz±ce ich zastosowania.</para>
|
|
|
|
<informaltable frame="none" pgwide="1">
|
|
<tgroup cols="2">
|
|
<colspec colwidth="1*"/>
|
|
<colspec colwidth="5*"/>
|
|
|
|
<thead>
|
|
<row>
|
|
<entry>Patrycja</entry>
|
|
|
|
<entry>Konwencja</entry>
|
|
</row>
|
|
</thead>
|
|
|
|
<tbody valign="top">
|
|
<row>
|
|
<entry><literal>a</literal></entry>
|
|
|
|
<entry>Zwykle zawiera g³ówny system plików</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><literal>b</literal></entry>
|
|
|
|
<entry>Zwykle zawiera przestrzeñ wymiany</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><literal>c</literal></entry>
|
|
|
|
<entry>Zwykle jest tego samego rozmiaru, co obejmuj±cy
|
|
j± segment. Dziêki temu programy dzia³aj±ce na ca³ym
|
|
segmencie (na przyk³ad wykrywaj±ce uszkodzone obszary
|
|
dysku) mog± dzia³aæ na partycji <literal>c</literal>.
|
|
Zwykle nie tworzy siê na tej partycji systemu plików.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><literal>d</literal></entry>
|
|
|
|
<entry>Swego czasu partycja <literal>d</literal> mia³a specjalne znaczenie,
|
|
obecnie ju¿ go nie ma. Do dzi¶ jednak niektóre programy
|
|
mog± dziwnie siê zachowywaæ, je¶li ka¿e im siê pracowaæ
|
|
na partycji <literal>d</literal>, dlatego te¿
|
|
<application>sysinstall</application>
|
|
zwykle w ogóle jej nie tworzy.</entry>
|
|
</row>
|
|
</tbody>
|
|
</tgroup>
|
|
</informaltable>
|
|
|
|
<para>Ka¿da partycja zawieraj±ca system plików przechowywana jest na czym¶,
|
|
co we FreeBSD nosi nazwê <firstterm>segmentu</firstterm>. Jest to okre¶lenie
|
|
tego, co wcze¶niej zwane by³o partycj±, i ponownie jest to konsekwencj±
|
|
uniksowych korzeni FreeBSD. Segmenty s± oznaczane liczbami od 1 do 4.</para>
|
|
|
|
<indexterm><primary>segmenty</primary></indexterm>
|
|
<indexterm><primary>partycje</primary></indexterm>
|
|
<indexterm><primary>niebezpiecznie dedykowane</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Numery segmentów, wraz z przedrostkiem <literal>s</literal>,
|
|
poprzedzone s± nazw± urz±dzenia. Tak wiêc
|
|
<quote>da0<emphasis>s1</emphasis></quote>
|
|
jest pierwszym segmentem na pierwszym dysku SCSI. Na dysku mog±
|
|
byæ najwy¿ej cztery fizyczne segmenty, mo¿na jednak tworzyæ segmenty
|
|
logiczne wewn±trz segmentów fizycznych specjalnego typu. Powsta³e
|
|
w ten sposób segmenty rozszerzone maj± numery od 5 wzwy¿, zatem
|
|
<quote>ad0<emphasis>s5</emphasis></quote> odpowiada pierwszemu
|
|
rozszerzonemu segmentowi na dysku IDE. Urz±dzenia te s± wykorzystywane
|
|
przez systemy plików, które zajmuj± ca³y segment.</para>
|
|
|
|
<para>Segmenty, dyski <quote>niebezpiecznie dedykowane</quote>
|
|
i inne dyski zawieraj± <firstterm>partycje</firstterm>,
|
|
oznaczane literami od <literal>a</literal> do <literal>h</literal>.
|
|
Litera dopisywana jest do nazwy urz±dzenia, wiêc
|
|
<quote>da0<emphasis>a</emphasis></quote> odpowiadaæ bêdzie
|
|
partycji a na pierwszym dysku da, <quote>niebezpiecznie
|
|
dedykowanym</quote>. Z kolei <quote>ad1s3<emphasis>e</emphasis></quote>
|
|
oznacza pi±t± partycjê w trzecim segmencie drugiego dysku IDE.</para>
|
|
|
|
<para>W³asne oznaczenie ma tak¿e ka¿dy dysk. Nazwa dysku sk³ada siê
|
|
z symbolu okre¶laj±cego typ dysku, oraz numeru, okre¶laj±cego
|
|
który to dysk. Dyski, inaczej ni¿ segmenty, numerowane s± od zera.
|
|
<xref linkend="basics-dev-codes"/> zawiera najczê¶ciej spotykane zwykle
|
|
oznaczenia.</para>
|
|
|
|
<para>Gdy odwo³ujemy siê do partycji, FreeBSD wymaga, by¶my podali
|
|
równie¿ nazwê obejmuj±cego j± segmentu i dysku. Z kolei gdy odwo³ujemy
|
|
siê do segmentu, podajemy równie¿ nazwê dysku. Kolejno podajemy wiêc
|
|
nazwê dysku, <literal>s</literal>, numer segmentu, a na koniec
|
|
literê partycji; patrz <xref linkend="basics-disk-slice-part"/>.</para>
|
|
|
|
<para><xref linkend="basics-concept-disk-model"/> pokazuje schematyczny
|
|
model dysku, z pomoc± którego ³atwiej bêdzie zrozumieæ pewne rzeczy.</para>
|
|
|
|
<para>Gdy instalujemy FreeBSD, w pierwszej kolejno¶ci musimy przygotowaæ
|
|
segmenty na dysku, nastêpnie w segmencie przeznaczonym dla FreeBSD
|
|
utworzyæ partycje, nastêpnie wewn±trz partycji stworzyæ system plików
|
|
(lub przestrzeñ wymiany) i okre¶liæ miejsce jego montowania.</para>
|
|
|
|
<table frame="none" pgwide="1" id="basics-dev-codes">
|
|
<title>Oznaczenia dysków</title>
|
|
|
|
<tgroup cols="2">
|
|
<colspec colwidth="1*"/>
|
|
<colspec colwidth="5*"/>
|
|
|
|
<thead>
|
|
<row>
|
|
<entry>Oznaczenie</entry>
|
|
|
|
<entry>Znaczenie</entry>
|
|
</row>
|
|
</thead>
|
|
|
|
<tbody>
|
|
<row>
|
|
<entry><devicename>ad</devicename></entry>
|
|
|
|
<entry>Dysk ATAPI (IDE)</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><devicename>da</devicename></entry>
|
|
|
|
<entry>Dysk SCSI o dostêpie bezpo¶rednim</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><devicename>acd</devicename></entry>
|
|
|
|
<entry>CDROM ATAPI (IDE)</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><devicename>cd</devicename></entry>
|
|
|
|
<entry>CDROM SCSI</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><devicename>fd</devicename></entry>
|
|
|
|
<entry>Stacja dyskietek</entry>
|
|
</row>
|
|
</tbody>
|
|
</tgroup>
|
|
</table>
|
|
|
|
<example id="basics-disk-slice-part">
|
|
<title>Przyk³adowe nazwy dysków, segmentów i partycji</title>
|
|
|
|
<informaltable frame="none" pgwide="1">
|
|
<tgroup cols="2">
|
|
<colspec colwidth="1*"/>
|
|
<colspec colwidth="5*"/>
|
|
|
|
<thead>
|
|
<row>
|
|
<entry>Nazwa</entry>
|
|
|
|
<entry>Znaczenie</entry>
|
|
</row>
|
|
</thead>
|
|
|
|
<tbody>
|
|
<row>
|
|
<entry><literal>ad0s1a</literal></entry>
|
|
|
|
<entry>Pierwsza partycja (<literal>a</literal>)
|
|
w pierwszym segmencie (<literal>s1</literal>)
|
|
na pierwszym dysku IDE (<literal>ad0</literal>).</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><literal>da1s2e</literal></entry>
|
|
|
|
<entry>Pi±ta partycja <literal>e</literal> w drugim
|
|
segmencie (<literal>s2</literal>) na drugim dysku
|
|
SCSI (<literal>da1</literal>).</entry>
|
|
</row>
|
|
</tbody>
|
|
</tgroup>
|
|
</informaltable>
|
|
</example>
|
|
|
|
<example id="basics-concept-disk-model">
|
|
<title>Schematyczny model dysku</title>
|
|
|
|
<para>Rysunek przedstawia pierwszy dysk IDE z punktu widzenia
|
|
FreeBSD. Zak³adamy, ¿e dysk ma rozmiar 4 GB i jest podzielony
|
|
na dwa segmenty (partycje w &ms-dos;) o rozmiarze po 2 GB.
|
|
Pierwszy segment zawiera DOS-owy dysk <devicename>C:</devicename>,
|
|
natomiast w drugim segmencie znajduje siê przyk³adowa instalacja
|
|
FreeBSD, z trzema partycjami oraz partycj± wymiany.</para>
|
|
|
|
<para>Ka¿da z trzech partycji przechowuje system plików. Na
|
|
partycji <literal>a</literal> umieszczony jest g³ówny system plików,
|
|
na <literal>e</literal> znajduje siê katalog <filename>/var</filename>,
|
|
a na <literal>f</literal> katalog <filename>/usr</filename>.</para>
|
|
|
|
<mediaobject>
|
|
<imageobject>
|
|
<imagedata fileref="install/disk-layout"/>
|
|
</imageobject>
|
|
|
|
<textobject>
|
|
<literallayout class="monospaced">.-----------------. --.
|
|
| | |
|
|
| DOS / Windows | |
|
|
: : > First slice, ad0s1
|
|
: : |
|
|
| | |
|
|
:=================: ==: --.
|
|
| | | Partition a, mounted as / |
|
|
| | > referred to as ad0s2a |
|
|
| | | |
|
|
:-----------------: ==: |
|
|
| | | Partition b, used as swap |
|
|
| | > referred to as ad0s2b |
|
|
| | | |
|
|
:-----------------: ==: | Partition c, no
|
|
| | | Partition e, used as /var > file system, all
|
|
| | > referred to as ad0s2e | of FreeBSD slice,
|
|
| | | | ad0s2c
|
|
:-----------------: ==: |
|
|
| | | |
|
|
: : | Partition f, used as /usr |
|
|
: : > referred to as ad0s2f |
|
|
: : | |
|
|
| | | |
|
|
| | --' |
|
|
`-----------------' --'</literallayout>
|
|
</textobject>
|
|
</mediaobject>
|
|
</example>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
|
|
|
|
<sect1 id="mount-unmount">
|
|
<title>Montowanie i odmontowywanie systemów plików</title>
|
|
|
|
<para>System plików mo¿na sobie wyobraziæ jako drzewo, którego
|
|
korzeniem jest <filename>/</filename>. <filename>/dev</filename>,
|
|
<filename>/usr</filename> i inne podkatalogi katalogu g³ównego
|
|
s± ga³êziami, z których mog± wyrastaæ kolejne ga³êzie, na
|
|
przyk³ad <filename>/usr/local</filename>, itd.</para>
|
|
|
|
<indexterm><primary>g³ówny system plików</primary></indexterm>
|
|
<para>Jest kilka powodów, dla których warto jest trzymaæ niektóre
|
|
katalogi w oddzielnych systemach plików. W katalogu
|
|
<filename>/var</filename> znajduj± siê podkatalogi
|
|
<filename>log/</filename> i <filename>spool/</filename> oraz rozmaite
|
|
pliki tymczasowe, z tego powodu mo¿e siê on zape³niæ. Zape³nienie
|
|
g³ównego systemu plików jest raczej niepo¿±dane, wiêc czêsto zaleca
|
|
siê oddzielenie <filename>/var</filename> od <filename>/</filename>.</para>
|
|
|
|
<para>Czêsto niektóre katalogi umieszczane s± na odrêbnych systemach
|
|
plików ze wzglêdu na to, ¿e znajduj± siê na osobnych dyskach fizycznych
|
|
lub dyskach wirtualnych, jak na przyk³ad pliki udostêpniane poprzez
|
|
<link linkend="network-nfs">Network File System</link>
|
|
lub napêdy CDROM.</para>
|
|
|
|
<sect2 id="disks-fstab">
|
|
<title>Plik <filename>fstab</filename></title>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary>file systems</primary>
|
|
<secondary>mounted with fstab</secondary>
|
|
</indexterm>
|
|
|
|
<para>Systemy plików wymienione w pliku <filename>/etc/fstab</filename>
|
|
s± automatycznie montowane podczas <link linkend="boot">³adowania
|
|
systemu</link> (prócz oznaczonych opcj± <option>noauto</option>).</para>
|
|
|
|
<para>Wpisy w pliku <filename>/etc/fstab</filename> s± nastêpuj±cej postaci:</para>
|
|
|
|
<programlisting><replaceable>urz±dzenie</replaceable> <replaceable>/punkt-montowania</replaceable> <replaceable>typ</replaceable> <replaceable>opcje</replaceable> <replaceable>archiwizacja</replaceable> <replaceable>nr-przebiegu</replaceable></programlisting>
|
|
|
|
<variablelist>
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><literal>urz±dzenie</literal></term>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Nazwa pliku urz±dzenia (istniej±cego), zgodnie z opisem w
|
|
<xref linkend="disks-naming"/>.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><literal>punkt-montowania</literal></term>
|
|
|
|
<listitem><para>Katalog (istniej±cy), w którym system
|
|
plików ma byæ zamontowany.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><literal>typ</literal></term>
|
|
|
|
<listitem><para>Typ systemu plików przekazywany poleceniu
|
|
&man.mount.8;. We FreeBSD domy¶lnie jest to
|
|
<literal>ufs</literal>.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><literal>opcje</literal></term>
|
|
|
|
<listitem><para>Pierwsz± opcj± jest <option>rw</option>, je¶li
|
|
w systemie plików ma byæ mo¿liwy odczyt i zapis, albo
|
|
<option>ro</option>, je¿eli dozwolony ma byæ tylko odczyt.
|
|
W nastêpnej kolejno¶ci podawane s± inne opcje. Czêsto stosowana
|
|
jest opcja <option>noauto</option>, która zapobiega automatycznemu
|
|
montowaniu systemu plików podczas uruchamiania systemu.
|
|
Pozosta³e opcje opisane s± w dokumentacji systemowej &man.mount.8;.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><literal>archiwizacja</literal></term>
|
|
|
|
<listitem><para>Na podstawie tej informacji program &man.dump.8;
|
|
stwierdza, które systemy plików maj± byæ archiwizowane. Je¶li pole
|
|
to zostanie pominiête, domy¶lnie przyjmowana jest warto¶æ zero.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><literal>nr-przebiegu</literal></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Na podstawie tego pola wyznaczana jest kolejno¶æ, w jakiej
|
|
systemy plików poddawane s± sprawdzaniu. Systemy plików, które
|
|
nie maj± byæ sprawdzane, powinny mieæ <literal>nr-przebiegu</literal>
|
|
ustawiony na zero. G³ówny system plików (powinien byæ sprawdzony
|
|
jako pierwszy) powinien mieæ <literal>nr-przebiegu</literal> o warto¶ci
|
|
jeden, a inne systemy plików powinny mieæ wpisan± warto¶æ wiêksz± od
|
|
jednego. Je¶li dwa lub wiêcej systemów plików bêdzie mia³o taki sam
|
|
<literal>nr-przebiegu</literal>, wówczas &man.fsck.8;, o ile bêdzie
|
|
to mo¿liwe, podejmie próbê równoleg³ego sprawdzenia tych systemów
|
|
plików.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
</variablelist>
|
|
|
|
<para>Wiêcej informacji o formacie pliku <filename>/etc/fstab</filename>
|
|
oraz definiowanych w nim opcji dostêpnych w podrêczniku systemowym &man.fstab.5;</para>
|
|
</sect2>
|
|
|
|
<sect2 id="disks-mount">
|
|
<title>Polecenie <command>mount</command></title>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary>systemy plików</primary>
|
|
<secondary>montowanie</secondary>
|
|
</indexterm>
|
|
|
|
<para>Polecenie &man.mount.8; jest g³ównym poleceniem u¿ywanym
|
|
do montowania systemów plików.</para>
|
|
|
|
<para>W najprostszej postaci, u¿ywa siê go nastêpuj±co:</para>
|
|
|
|
<informalexample>
|
|
<screen>&prompt.root; <userinput>mount <replaceable>urz±dzenie</replaceable> <replaceable>punkt-montowania</replaceable></userinput></screen>
|
|
</informalexample>
|
|
|
|
<para>Polecenie to ma mnóstwo opcji wymienionych w dokumentacji
|
|
systemowej &man.mount.8;. Do najczê¶ciej stosowanych nale¿±:</para>
|
|
|
|
<variablelist>
|
|
<title>Opcje montowania</title>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><option>-a</option></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Montowanie wszystkich systemów plików
|
|
wymienionych w <filename>/etc/fstab</filename>.
|
|
Nie s± montowane systemy plików z opcj± <quote>noauto</quote>
|
|
oraz wykluczone przez opcjê <option>-t</option>,
|
|
jak równie¿ systemy plików ju¿ zamontowane.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><option>-d</option></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Wykonanie wszystkiego, oprócz faktycznego wywo³ania
|
|
funkcji systemowej montowania. W po³±czeniu z opcj±
|
|
<option>-v</option> mo¿na w ten sposób sprawdziæ, co
|
|
tak naprawdê &man.mount.8; stara siê zrobiæ.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><option>-f</option></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Wymuszenie montowania nieuporz±dkowanego systemu
|
|
plików (niebezpieczne), lub wymuszenie odebrania prawa
|
|
do zapisu przy zmianie trybu montowania systemu plików
|
|
z trybu <quote>odczyt i zapis</quote> na
|
|
<quote>tylko do odczytu</quote>.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><option>-r</option></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Montowanie systemu plików w trybie tylko do odczytu.
|
|
Taki sam efekt ma zastosowanie opcji <option>-o</option>
|
|
z argumentem <option>ro</option> (b±d¼ <option>rdonly</option>
|
|
w wersjach FreeBSD wcze¶niejszych ni¿ 5.2).</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><option>-t</option>
|
|
<replaceable>typ</replaceable></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Montowanie systemu plików o okre¶lonym typie.
|
|
Przy zastosowaniu opcji <option>-a</option> montowane
|
|
s± tylko systemy plików podanego typu.</para>
|
|
|
|
<para>Domy¶lnym typem systemu plików jest <quote>ufs</quote>.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><option>-u</option></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Uaktualnienie opcji montowania systemu plików.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><option>-v</option></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Pokazywanie dodatkowych komunikatów.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term><option>-w</option></term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Montowanie w trybie odczytu i zapisu.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
</variablelist>
|
|
|
|
<para>Opcji <option>-o</option> towarzyszy lista oddzielonych
|
|
przecinkami parametrów, oto niektóre z nich:</para>
|
|
|
|
<variablelist>
|
|
<varlistentry>
|
|
<term>nodev</term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Ignorowanie obecnych w systemie plików urz±dzeñ
|
|
specjalnych. Przydatna opcja, je¶li chodzi
|
|
o bezpieczeñstwo.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term>noexec</term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Wy³±czenie uruchamiania programów wykonywalnych
|
|
na systemie plików. Równie¿ s³u¿y bezpieczeñstwu.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term>nosuid</term>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Ignorowanie bitów setuid i setgid w systemie
|
|
plików. Kolejna opcja s³u¿±ca bezpieczeñstwu.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
</variablelist>
|
|
</sect2>
|
|
|
|
<sect2 id="disks-umount">
|
|
<title>Polecenie <command>umount</command> Command</title>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary>systemy plików</primary>
|
|
<secondary>odmontowywanie</secondary>
|
|
</indexterm>
|
|
|
|
<para>Poleceniu &man.umount.8; nale¿y podaæ jako parametr
|
|
punkt montowania, nazwê urz±dzenia b±d¼ opcjê <option>-a</option> lub
|
|
<option>-A</option>.</para>
|
|
|
|
<para>Ka¿dej z form wywo³ania polecenia mo¿na podaæ opcjê
|
|
<option>-f</option>, która nakazuje dokonaæ bezwarunkowego
|
|
odmontowania, oraz opcjê <option>-v</option>, powoduj±c±
|
|
wypisywanie dodatkowych komunikatów. Nale¿y mieæ na uwadze,
|
|
¿e raczej nie zaleca siê korzystania z <option>-f</option>.
|
|
Bezwarunkowe odmontowywanie systemu plików mo¿e doprowadziæ
|
|
do awarii systemu lub uszkodzenia danych znajduj±cych siê
|
|
w danym systemie plików.</para>
|
|
|
|
<para>Opcje <option>-a</option> oraz <option>-A</option> s³u¿±
|
|
do odmontowania wszystkich zamontowanych systemów plików,
|
|
lub systemów plików wybranych typów, okre¶lonych w opcji
|
|
<option>-t</option>. Opcja <option>-A</option> nie dokonuje
|
|
próby odmontowania g³ównego systemu plików.</para>
|
|
</sect2>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="basics-processes">
|
|
<title>Procesy</title>
|
|
|
|
<para>FreeBSD jest wielozadaniowym systemem operacyjnym. Oznacza
|
|
to, ¿e korzystaj±c z systemu mamy wra¿enie, ¿e wiele programów
|
|
dzia³a jednocze¶nie. Dzia³aj±cy w danej chwili program nazywany
|
|
jest <firstterm>procesem</firstterm>. Po wydaniu dowolnego
|
|
polecenia uruchamiany jest przynajmniej jeden proces. S± równie¿
|
|
procesy systemowe, które dzia³aj± nieprzerwanie, zapewniaj±c
|
|
prawid³owe funkcjonowanie systemu.</para>
|
|
|
|
<para>Ka¿demu procesowi przypisany jest jednoznaczny numer zwany
|
|
<firstterm>identyfikatorem procesu</firstterm>, lub po prostu
|
|
<firstterm>PID</firstterm>. Podobnie jak plik, równie¿ ka¿dy
|
|
proces ma swojego w³a¶ciciela i grupê. Na podstawie informacji
|
|
o w³a¶cicielu i grupie system operacyjny przydziela procesowi
|
|
prawa do otwierania plików i urz±dzeñ, przy zastosowaniu opisanych
|
|
wcze¶niej praw dostêpu. Wiêkszo¶æ procesów ma swój proces macierzysty;
|
|
jest to proces, który uruchomi³ dany proces. Przyk³adowo, kiedy wydajemy
|
|
polecenia w pow³oce, to zarówno pow³oka jest procesem, jak i ka¿de
|
|
z wykonanych poleceñ. Procesem macierzystym ka¿dego uruchomionego
|
|
w ten sposób procesu bêdzie pow³oka. Wyj±tkiem jest specjalny proces
|
|
zwany &man.init.8;. <command>init</command> jest pierwszym procesem,
|
|
wiêc jego PID jest zawsze równy 1. Proces <command>init</command>
|
|
uruchamiany jest przez j±dro systemu podczas ³adowania FreeBSD.</para>
|
|
|
|
<para>S± dwa bardzo przydatne polecenia, które pozwalaj± zobaczyæ,
|
|
jakie procesy s± uruchomione: &man.ps.1; i &man.top.1;. Polecenie
|
|
<command>ps</command> pokazuje statyczn± listê dzia³aj±cych w danej
|
|
chwili procesów, uwzglêdniaj±c informacje takie jak PID-y procesów,
|
|
zu¿ywan± pamiêæ, wydane do uruchomienia procesów polecenia, itd.
|
|
Polecenie <command>top</command> wy¶wietla listê uruchomionych
|
|
procesów, która jest co kilka sekund uaktualniana, dziêki czemu mo¿emy
|
|
na bie¿±co ¶ledziæ, czym zajmuje siê komputer.</para>
|
|
|
|
<para>Domy¶lnie <command>ps</command> pokazuje tylko dzia³aj±ce procesy
|
|
nale¿±ce do u¿ytkownika wydaj±cego polecenie. Na przyk³ad:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>ps</userinput>
|
|
PID TT STAT TIME COMMAND
|
|
298 p0 Ss 0:01.10 tcsh
|
|
7078 p0 S 2:40.88 xemacs mdoc.xsl (xemacs-21.1.14)
|
|
37393 p0 I 0:03.11 xemacs freebsd.dsl (xemacs-21.1.14)
|
|
48630 p0 S 2:50.89 /usr/local/lib/netscape-linux/navigator-linux-4.77.bi
|
|
48730 p0 IW 0:00.00 (dns helper) (navigator-linux-)
|
|
72210 p0 R+ 0:00.00 ps
|
|
390 p1 Is 0:01.14 tcsh
|
|
7059 p2 Is+ 1:36.18 /usr/local/bin/mutt -y
|
|
6688 p3 IWs 0:00.00 tcsh
|
|
10735 p4 IWs 0:00.00 tcsh
|
|
20256 p5 IWs 0:00.00 tcsh
|
|
262 v0 IWs 0:00.00 -tcsh (tcsh)
|
|
270 v0 IW+ 0:00.00 /bin/sh /usr/X11R6/bin/startx -- -bpp 16
|
|
280 v0 IW+ 0:00.00 xinit /home/nik/.xinitrc -- -bpp 16
|
|
284 v0 IW 0:00.00 /bin/sh /home/nik/.xinitrc
|
|
285 v0 S 0:38.45 /usr/X11R6/bin/sawfish</screen>
|
|
|
|
<para>Jak widzimy, &man.ps.1; wy¶wietla informacje w kilku kolumnach.
|
|
W kolumnie <literal>PID</literal> pokazywany jest omówiony wcze¶niej
|
|
identyfikator procesu. PID-y s± przydzielane po kolei od 1 do 99999
|
|
i znów od pocz±tku, gdy siê skoñcz±. Kolumna <literal>TT</literal>
|
|
pokazuje terminal, na którym dzia³a program — na razie nie bêdziemy
|
|
siê tym zajmowaæ. W kolumnie <literal>STAT</literal> przedstawiony jest
|
|
stan procesu, jego tak¿e na razie nie bêdziemy omawiaæ. <literal>TIME</literal>
|
|
pokazuje czas wykorzystywania procesora przez dany proces, niekoniecznie
|
|
odpowiada on czasowi, jaki up³yn±³ od uruchomienia programu, poniewa¿ wiele
|
|
programów przez d³ugi czas oczekuje na jakie¶ zdarzenie, a dopiero potem
|
|
wykorzystuje procesor. Ostatnia kolumna, <literal>COMMAND</literal>, pokazuje
|
|
polecenie, którym uruchomiony zosta³ program.</para>
|
|
|
|
<para>&man.ps.1; ma wiele rozmaitych opcji, które maj± wp³yw na wy¶wietlane
|
|
informacje. Jedn± z najbardziej przydatnych kombinacji opcji jest
|
|
<literal>auxww</literal>. Opcja a pokazuje informacje o wszystkich
|
|
dzia³aj±cych procesach, równie¿ nie nale¿±cych do nas. <option>u</option>
|
|
pokazuje nazwê u¿ytkownika, do którego nale¿y proces, jak równie¿ wykorzystanie pamiêci.
|
|
<option>x</option> pokazuje informacje o procesach — demonach.
|
|
Opcja <option>ww</option> nakazuje, by polecenie &man.ps.1; wy¶wietla³o
|
|
pe³n± liniê polecenia, nie obcinaj±c jej, by zmie¶ci³a siê na ekranie.</para>
|
|
|
|
<para>Informacje pokazywane przez &man.top.1; wygl±daj± podobnie. Oto przyk³ad:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>top</userinput>
|
|
last pid: 72257; load averages: 0.13, 0.09, 0.03 up 0+13:38:33 22:39:10
|
|
47 processes: 1 running, 46 sleeping
|
|
CPU states: 12.6% user, 0.0% nice, 7.8% system, 0.0% interrupt, 79.7% idle
|
|
Mem: 36M Active, 5256K Inact, 13M Wired, 6312K Cache, 15M Buf, 408K Free
|
|
Swap: 256M Total, 38M Used, 217M Free, 15% Inuse
|
|
|
|
PID USERNAME PRI NICE SIZE RES STATE TIME WCPU CPU COMMAND
|
|
72257 nik 28 0 1960K 1044K RUN 0:00 14.86% 1.42% top
|
|
7078 nik 2 0 15280K 10960K select 2:54 0.88% 0.88% xemacs-21.1.14
|
|
281 nik 2 0 18636K 7112K select 5:36 0.73% 0.73% XF86_SVGA
|
|
296 nik 2 0 3240K 1644K select 0:12 0.05% 0.05% xterm
|
|
48630 nik 2 0 29816K 9148K select 3:18 0.00% 0.00% navigator-linu
|
|
175 root 2 0 924K 252K select 1:41 0.00% 0.00% syslogd
|
|
7059 nik 2 0 7260K 4644K poll 1:38 0.00% 0.00% mutt
|
|
...</screen>
|
|
|
|
<para>Informacje podzielone s± na dwie czê¶ci. Nag³ówek (pierwsze piêæ
|
|
wierszy) zawiera PID ostatnio uruchomionego procesu, ¶rednie obci±¿enie
|
|
systemu (miara zapracowania systemu), czas dzia³ania systemu (od ostatniego
|
|
uruchomienia) oraz aktualny czas. Inne liczby w nag³ówku informuj± o liczbie
|
|
dzia³aj±cych procesów (w przyk³adzie 47), jak du¿o pamiêci i przestrzeni
|
|
wymiany jest zajête, oraz ile czasu system przebywa w ró¿nych stanach
|
|
procesora.</para>
|
|
|
|
<para>Pod nag³ówkiem w kilku kolumnach pokazane s± informacje zbli¿one
|
|
do przedstawianych przez &man.ps.1;. Podobnie mo¿na tu znale¼æ PID
|
|
procesu, nazwê u¿ytkownika, czas zajmowania procesora, oraz polecenie,
|
|
którym uruchomiono proces. &man.top.1; pokazuje domy¶lnie tak¿e rozmiar
|
|
pamiêci zajmowanej przez proces. Ta ostatnia informacja podzielona jest
|
|
na dwie kolumny; jedna odpowiada ca³kowitemu rozmiarowi, druga rozmiarowi
|
|
rezydentnemu. Ca³kowity rozmiar oznacza, ile pamiêci by³o potrzebne programowi,
|
|
z kolei rozmiar rezydentny informuje, ile pamiêci wykorzystuje program w danej
|
|
chwili. W przyk³adzie widaæ, ¿e <application>&netscape;</application>
|
|
potrzebowa³ prawie 30 MB pamiêci RAM, jednak obecnie wykorzystuje tylko
|
|
9 MB.</para>
|
|
|
|
<para>&man.top.1; automatycznie aktualizuje wy¶wietlane informacje co dwie
|
|
sekundy; mo¿na to zmieniæ opcj± <option>s</option>.</para>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="basics-daemons">
|
|
<title>Demony, sygna³y i unicestwianie procesów</title>
|
|
|
|
<para>Kiedy korzystamy z edytora tekstu, mo¿emy go w prosty sposób
|
|
obs³ugiwaæ, wczytywaæ pliki, itp. Jest to mo¿liwe dziêki cechom
|
|
samego edytora oraz dziêki temu, ¿e edytor jest pod³±czony do
|
|
<firstterm>terminala</firstterm>. Jednak¿e, niektóre programy
|
|
pracuj± bez ci±g³ej komunikacji z u¿ytkownikiem, s± wiêc od³±czone
|
|
od terminala. Przyk³adem takiego programu mo¿e byæ serwer WWW,
|
|
nieustannie odpowiadaj±cy na ¿±dania pochodz±ce z sieci, bez potrzeby
|
|
komunikacji z u¿ytkownikiem. Inny przyk³ad to programy przesy³aj±ce
|
|
emaile pomiêdzy komputerami.</para>
|
|
|
|
<para>Takie programy nazywane s± <firstterm>demonami</firstterm> (ang. daemons).
|
|
Demony to postaci z mitologii greckiej — niewielkie us³u¿ne istoty,
|
|
ani dobre, ani z³e, które w rozmaity sposób pomaga³y ludziom. Podobnie
|
|
pomagaj± dzisiejsze serwery pocztowe i serwery WWW. Dlatego w³a¶nie od
|
|
d³ugiego czasu maskotk± BSD jest weso³y demon z wid³ami i w</para>
|
|
|
|
<para>Przyjêto, i¿ programy uruchamiane jako demony maj± nazwy zakoñczone
|
|
liter± <quote>d</quote>. <application>BIND</application> (Berkeley Internet
|
|
Name Daemon) jest serwerem nazw uruchamianym przez program
|
|
<command>named</command>, serwer WWW <application>Apache</application>
|
|
nosi nazwê <command>httpd</command>, demon kolejkowania drukarki (line printer
|
|
spooling daemon) to <command>lpd</command>, itd. Nie jest to sztywna regu³a,
|
|
lecz przyjêta konwencja; na przyk³ad g³ówny demon pocztowy programu
|
|
<application>Sendmail</application> nazywa siê <command>sendmail</command>,
|
|
a nie jak mo¿na by przypuszczaæ <command>maild</command>.</para>
|
|
|
|
<para>Niekiedy istnieje potrzeba komunikacji z procesem — demonem.
|
|
Odbywa siê ona poprzez <firstterm>sygna³y</firstterm>, to znaczy mo¿emy
|
|
porozumieæ siê z demonem (lub jakimkolwiek dzia³aj±cym procesem) wysy³aj±c
|
|
mu sygna³. S± ró¿ne rodzaje sygna³ów, które mo¿emy wys³aæ — niektóre
|
|
z nich maj± okre¶lone znaczenie, inne s± odpowiednio interpretowane przez
|
|
aplikacjê, co powinno byæ opisane w dokumentacji aplikacji. Sygna³ mo¿emy
|
|
wys³aæ tylko do procesu, którego jeste¶my w³a¶cicielem. Wys³anie sygna³u
|
|
do procesu nale¿±cego do kogo¶ innego za po¶rednictwem &man.kill.1; lub
|
|
&man.kill.2; spowoduje odmowê dostêpu. Wyj±tkiem jest u¿ytkownik
|
|
<username>root</username>, który mo¿e wysy³aæ sygna³y do dowolnego
|
|
procesu, niezale¿nie od jego w³a¶ciciela.</para>
|
|
|
|
<para>Zdarza siê, ¿e samo FreeBSD równie¿ wysy³a aplikacjom sygna³y.
|
|
Je¿eli niew³a¶ciwie napisany program próbuje dostaæ siê do niedostêpnego
|
|
dla niego obszaru pamiêci, FreeBSD wysy³a procesowi sygna³ <firstterm>Segmentation
|
|
Violation</firstterm> (<literal>SIGSEGV</literal>). Aplikacja mo¿e skorzystaæ
|
|
z funkcji systemowej &man.alarm.3;, wówczas po up³yniêciu pewnego czasu
|
|
zostanie do niej wys³any sygna³ Alarm (<literal>SIGALRM</literal>).
|
|
I tak dalej.</para>
|
|
|
|
<para>Do zatrzymania procesu mo¿na wykorzystaæ dwa sygna³y: <literal>SIGTERM</literal>
|
|
i <literal>SIGKILL</literal>. Pierwszy z nich jest ³agodnym sposobem
|
|
unicestwienia procesu; proces mo¿e <emphasis>przechwyciæ</emphasis>
|
|
ten sygna³, nastêpnie zakoñczyæ swoj± pracê, np. zamykaj±c pliki,
|
|
które otworzy³. Czasami proces mo¿e zignorowaæ sygna³ <literal>SIGTERM</literal>,
|
|
je¶li akurat zajmuje siê czym¶, co nie powinno byæ przerywane.</para>
|
|
|
|
<para>Sygna³ <literal>SIGKILL</literal> nie mo¿e zostaæ zignorowany.
|
|
Dzia³a wed³ug zasady <quote>Nie obchodzi mnie, co robisz, w tej
|
|
chwili przestañ</quote>. Wys³anie procesowi sygna³u <literal>SIGKILL</literal>
|
|
powoduje, i¿ FreeBSD natychmiast go wstrzymuje<footnote>
|
|
<para>Nie do koñca jest to prawd± — w kilku przypadkach nie
|
|
mo¿na przerwaæ procesu. Na przyk³ad gdy proces stara siê przeczytaæ
|
|
plik znajduj±cy siê na innym komputerze w sieci, a ów inny komputer
|
|
z jakiego¶ powodu bêdzie niedostêpny (na skutek awarii sieci,
|
|
lub po prostu zostanie wy³±czony), to proces stanie siê
|
|
<quote>nieprzerywalny</quote>. Po chwili (zwykle po dwóch
|
|
minutach) proces przekroczy czas oczekiwania, wówczas
|
|
zostanie unicestwiony.</para>
|
|
</footnote>.</para>
|
|
|
|
<para>Inne u¿yteczne sygna³y to
|
|
<literal>SIGHUP</literal>, <literal>SIGUSR1</literal> i
|
|
<literal>SIGUSR2</literal>. S± to sygna³y ogólnego przeznaczenia,
|
|
ró¿ne aplikacje reaguj± na nie w ró¿ny sposób.</para>
|
|
|
|
<para>Powiedzmy, ¿e dokonali¶my zmiany w pliku konfiguracji
|
|
serwera WWW, i chcemy nakazaæ serwerowi, aby konfiguracja zosta³a
|
|
ponownie wczytana. Mogliby¶my zatrzymaæ i ponownie uruchomiæ
|
|
<command>httpd</command>, ale ubocznym efektem takiego postêpowania
|
|
by³aby chwilowa przerwa w pracy serwera, co jest raczej niepo¿±dane.
|
|
Wiêkszo¶æ demonów dzia³a w taki sposób, i¿ po otrzymaniu sygna³u
|
|
<literal>SIGHUP</literal> dokonuj± ponownego przeczytania swojego
|
|
pliku konfiguracyjnego. Dziêki temu zamiast unicestwiania i ponownego
|
|
uruchamiania <command>httpd</command> mo¿emy wys³aæ mu sygna³
|
|
<literal>SIGHUP</literal>. Nie jest jednoznacznie okre¶lone,
|
|
jak procesy reaguj± na sygna³ <literal>SIGHUP</literal>, dlatego
|
|
ró¿ne demony mog± zachowywaæ siê w ró¿ny sposób — w razie
|
|
niepewno¶ci warto zapoznaæ siê z dokumentacj± konkretnego demona.</para>
|
|
|
|
<para>Sygna³y wysy³ane s± przy u¿yciu polecenia &man.kill.1;, jak
|
|
w poni¿szym przyk³adzie.</para>
|
|
|
|
<procedure>
|
|
<title>Wysy³anie sygna³u do procesu</title>
|
|
|
|
<para>W tym przyk³adzie zaprezentowano wysy³anie sygna³u do &man.inetd.8;.
|
|
Plik konfiguracyjny dla <command>inetd</command> to
|
|
<filename>/etc/inetd.conf</filename>. Wys³anie sygna³u
|
|
<literal>SIGHUP</literal> spowoduje ponowne przeczytanie tego pliku.</para>
|
|
|
|
<step>
|
|
<para>Trzeba ustaliæ PID procesu, do którego wysy³aæ bêdziemy sygna³
|
|
— do tego celu pos³u¿± polecenia &man.ps.1; i &man.grep.1;.
|
|
Polecenia &man.grep.1; u¿ywamy do odnalezienia podanego ci±gu
|
|
znaków. Poniewa¿ polecenia wydajemy jako zwyk³y u¿ytkownik,
|
|
a &man.inetd.8; dzia³a jako <username>root</username>, polecenie
|
|
&man.ps.1; musimy wywo³aæ z opcj± <option>ax</option>.</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>ps -ax | grep inetd</userinput>
|
|
198 ?? IWs 0:00.00 inetd -wW</screen>
|
|
|
|
<para>Jak widaæ, &man.inetd.8; ma PID o warto¶ci 198. Niekiedy w
|
|
przedstawionym powy¿ej przyk³adzie mo¿e siê tak¿e pojawiæ proces
|
|
<literal>grep inetd</literal>, wynika to ze sposobu, w jaki
|
|
&man.ps.1; odnajduje dzia³aj±ce procesy.</para>
|
|
</step>
|
|
|
|
<step>
|
|
<para>Sygna³ wysy³amy przy pomocy polecenia &man.kill.1;.
|
|
Najpierw skorzystamy jednak z polecenia &man.su.1; by staæ siê
|
|
rootem, gdy¿ &man.inetd.8; dzia³a jako
|
|
<username>root</username>.</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>su</userinput>
|
|
<prompt>Password:</prompt>
|
|
&prompt.root; <userinput>/bin/kill -s HUP 198</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>Podobnie jak wiele poleceñ w systemach &unix;, &man.kill.1;
|
|
nie wy¶wietla ¿adnego komunikatu w przypadku powodzenia. Je¿eli
|
|
natomiast sygna³ zosta³ wys³any do procesu, którego nie jest siê
|
|
w³a¶cicielem, pojawi siê informacja: <errorname>kill:
|
|
<replaceable>PID</replaceable>: Operation not
|
|
permitted</errorname> (niedozwolona operacja). B³êdne wpisanie
|
|
PID-u spowoduje albo wys³anie sygna³u do niew³a¶ciwego procesu,
|
|
co mo¿e skoñczyæ siê ¼le, albo te¿ wys³anie sygna³u do PID-u,
|
|
który nie jest w danej chwili wykorzystywany — pojawi siê
|
|
wówczas komunikat <errorname>kill:
|
|
<replaceable>PID</replaceable>: No such process</errorname>
|
|
(nie ma takiego procesu).</para>
|
|
|
|
<note>
|
|
<title>Dlaczego warto korzystaæ z <command>/bin/kill</command>?</title>
|
|
|
|
<para>W wielu pow³okach polecenie <command>kill</command> jest wbudowane;
|
|
oznacza to, ¿e sama pow³oka zajmuje siê wysy³aniem sygna³u, nie
|
|
wywo³uj±c <filename>/bin/kill</filename>. Mo¿e to byæ u¿yteczne,
|
|
jednak¿e w ró¿nych pow³okach stosowana jest ró¿na sk³adnia do
|
|
okre¶lenia nazwy sygna³u, który ma byæ wys³any. Zamiast wiêc
|
|
zapamiêtywania wszystkich mo¿liwych sk³adni, ³atwiej jest po
|
|
prostu korzystaæ z polecenia
|
|
<command>/bin/kill <replaceable>...</replaceable></command></para>
|
|
</note>
|
|
</step>
|
|
</procedure>
|
|
|
|
<para>Inne sygna³y wysy³a siê t± sam± metod±, wystarczy zast±piæ
|
|
<literal>TERM</literal> lub <literal>KILL</literal> w odpowiedni
|
|
sposób.</para>
|
|
|
|
<important>
|
|
<para> Unicestwianie losowo wybranego procesu jest raczej z³ym pomys³em.
|
|
Szczególne znaczenie ma &man.init.8;, proces o PID równym 1.
|
|
Wydanie polecenia <command>/bin/kill -s KILL 1</command> jest szybk±
|
|
metod± wy³±czenia systemu. Nale¿y zawsze sprawdzaæ poprawno¶æ
|
|
argumentów polecenia &man.kill.1; przed naci¶niêciem klawisza
|
|
<keycap>Return</keycap>.</para>
|
|
</important>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="shells">
|
|
<title>Pow³oki</title>
|
|
<indexterm><primary>pow³oki</primary></indexterm>
|
|
<indexterm><primary>linia poleceñ</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>W codziennej pracy z FreeBSD bardzo czêsto wykorzystywany jest
|
|
interfejs linii poleceñ, zwany pow³ok± (ang. shell). Podstawowym
|
|
zadaniem pow³oki jest przyjmowanie poleceñ i wykonywanie ich.
|
|
Wiele pow³ok wyposa¿onych jest tak¿e w dodatkowe funkcje u³atwiaj±ce
|
|
pracê, np. usprawnienia zarz±dzania plikami, dopasowywanie nazw plików,
|
|
u³atwienia korzystania z linii poleceñ, makropolecenia i zmienne ¶rodowiskowe.
|
|
We FreeBSD dostêpnych jest kilka pow³ok, np. Bourne Shell <command>sh</command>
|
|
i ulepszony C-shell <command>tcsh</command>. Wiele innych pow³ok, jak choæby
|
|
<command>zsh</command> czy <command>bash</command>, mo¿na znale¼æ w kolekcji
|
|
portów FreeBSD.</para>
|
|
|
|
<para>Której z pow³ok najlepiej jest u¿ywaæ? To w³a¶ciwie kwestia gustu.
|
|
Dla programistów C najwygodniejsze mog± byæ pow³oki o sk³adni wzorowanej
|
|
na jêzyku C, np. <command>tcsh</command>. U¿ytkownikom Linuksa i tym,
|
|
dla których interfejs linii poleceñ systemów 8unix; jest nowo¶ci±, mo¿na
|
|
poleciæ <command>bash</command>. Do wyboru jest wiele pow³ok, ka¿da z nich
|
|
ma pewne charakterystyczne tylko dla niej w³a¶ciwo¶ci, które niekoniecznie
|
|
bêd± dzia³aæ w ka¿dych warunkach.</para>
|
|
|
|
<para>Czêsto spotykanym udogodnieniem pow³oki jest uzupe³nianie nazw plików.
|
|
Po wpisaniu kilku pierwszych liter polecenia lub nazwy pliku pow³oka potrafi
|
|
zwykle uzupe³niæ dalszy ci±g polecenia lub nazwy, dzieje siê to po wci¶niêciu
|
|
klawisza <keycap>Tab</keycap>. Przyjmijmy przyk³adowo, ¿e istniej± dwa pliki
|
|
o nazwach <filename>foobar</filename> i <filename>foo.bar</filename>.
|
|
Chcemy usun±æ plik <filename>foo.bar</filename>. Mo¿emy wiêc wydaæ polecenie:
|
|
<command>rm fo[<keycap>Tab</keycap>].[<keycap>Tab</keycap>]</command>.</para>
|
|
|
|
<para>Pow³oka wy¶wietli: <command>rm foo[BIIP].bar</command>.</para>
|
|
|
|
<para>Napis [BIIP] oznacza sygna³ d¼wiêkowy, bêd±cy informacj± od pow³oki,
|
|
¿e uzupe³nienie nazwy pliku nie by³o mo¿liwe, poniewa¿ mo¿na dopasowaæ
|
|
wiêcej ni¿ jedn± nazwê. Zarówno <filename>foobar</filename> jak i
|
|
<filename>foo.bar</filename>zaczynaj± siê od <literal>fo</literal>.
|
|
Pow³oka mog³a jednak¿e uzupe³niæ pocz±tek, czyli <literal>foo</literal>.
|
|
Teraz mo¿na wpisaæ kropkê <literal>.</literal> i ponownie wcisn±æ
|
|
<keycap>Tab</keycap>, tym razem pow³oka uzupe³ni nazwê do koñca.</para>
|
|
<indexterm><primary>zmienne ¶rodowiskowe</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Inn± cech± pow³oki s± zmienne ¶rodowiskowe. Przechowywane s± one
|
|
w przestrzeni ¶rodowiska pow³oki w postaci par <quote>nazwa =
|
|
warto¶æ</quote>. Przestrzeñ ¶rodowiska jest widoczna dla ka¿dego
|
|
programu uruchamianego przez pow³okê, dlatego te¿ przechowuje siê tam
|
|
wiele parametrów konfiguracyjnych dla programów. Oto najczê¶ciej
|
|
spotykane zmienne ¶rodowiskowe wraz z krótkim opisem:</para>
|
|
<indexterm><primary>zmienne ¶rodowiskowe</primary></indexterm>
|
|
|
|
<informaltable frame="none" pgwide="1">
|
|
<tgroup cols="2">
|
|
<thead>
|
|
<row>
|
|
<entry>Zmienna</entry>
|
|
<entry>Opis</entry>
|
|
</row>
|
|
</thead>
|
|
|
|
<tbody>
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>USER</envar></entry>
|
|
<entry>Nazwa aktualnie zalogowanego u¿ytkownika.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>PATH</envar></entry>
|
|
<entry>Lista katalogów zawieraj±cych pliki wykonywalne
|
|
oddzielona przecinkami.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>DISPLAY</envar></entry>
|
|
<entry>Nazwa ekranu X11, je¶li takowy jest dostêpny.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>SHELL</envar></entry>
|
|
<entry>Wykorzystywana pow³oka.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>TERM</envar></entry>
|
|
<entry>Nazwa terminala u¿ytkownika, wykorzystywana do
|
|
okre¶lenia w³a¶ciwo¶ci terminala.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>TERMCAP</envar></entry>
|
|
<entry>Zapis z bazy termcap zawieraj±cy sekwencje kodów
|
|
odpowiadaj±cych ró¿nym funkcjom terminala.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>OSTYPE</envar></entry>
|
|
<entry>Typ systemu operacyjnego, np. FreeBSD.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>MACHTYPE</envar></entry>
|
|
<entry>Architektura sprzêtowa, na jakiej dzia³a system.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>EDITOR</envar></entry>
|
|
<entry>Preferowany przez u¿ytkownika edytor tekstu.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>PAGER</envar></entry>
|
|
<entry>Preferowany przez u¿ytkownika program wy¶wietlaj±cy
|
|
pliki tekstowe.</entry>
|
|
</row>
|
|
|
|
<row>
|
|
<entry><envar>MANPATH</envar></entry>
|
|
<entry>Lista katalogów zawieraj±cych dokumentacjê systemow±
|
|
oddzielona przecinkami.</entry>
|
|
</row>
|
|
</tbody>
|
|
</tgroup>
|
|
</informaltable>
|
|
|
|
<indexterm><primary>Bourne shells</primary></indexterm>
|
|
<para>Sposób odczytywania i ustawiania zmiennych ¶rodowiskowych
|
|
zale¿y od rodzaju u¿ywanej pow³oki. Na przyk³ad w pow³okach
|
|
wzorowanych na C, jak <command>tcsh</command> i <command>csh</command>,
|
|
do ustawiania i przegl±dania zmiennych ¶rodowiskowych s³u¿y polecenie
|
|
<command>setenv</command>, natomiast w pow³okach Bourne'a, czyli
|
|
<command>sh</command> i <command>bash</command>, do tych celów
|
|
wykorzystywane jest polecenie <command>export</command>. Przyk³adowo,
|
|
aby zmieniæ zmienn± ¶rodowiskow± <envar>EDITOR</envar> na
|
|
<filename>/usr/local/bin/emacs</filename> w pow³oce <command>csh</command>
|
|
lub <command>tcsh</command>, nale¿y wydaæ polecenie:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>setenv EDITOR /usr/local/bin/emacs</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>A w pow³okach Bourne'a:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>export EDITOR="/usr/local/bin/emacs"</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>W wiêkszo¶ci pow³ok mo¿na wy¶wietliæ warto¶æ zmiennej
|
|
¶rodowiskowej przez poprzedzenie jej nazwy znakiem <literal>$</literal>.
|
|
Dla przyk³adu, polecenie <command>echo $TERM</command> poka¿e warto¶æ
|
|
zmiennej <envar>$TERM</envar>, poniewa¿ pow³oka zastêpuje wyra¿enie
|
|
<envar>$TERM</envar> warto¶ci± zmiennej i przekazuje j± do
|
|
<command>echo</command>.</para>
|
|
|
|
<para>Wiele znaków, zwanych meta-znakami, traktowanych jest przez
|
|
pow³oki w specjalny sposób. Najczê¶ciej wykorzystywanym jest
|
|
<literal>*</literal>, oznaczaj±cy dowolny ci±g znaków w nazwie pliku,
|
|
umo¿liwiaj±cy wykonywanie operacji na wielu plikach. Przyk³adowo,
|
|
wywo³anie <command>echo *</command> jest prawie identyczne z wywo³aniem
|
|
<command>ls</command>, poniewa¿ pow³oka przekazuje do <command>echo</command>
|
|
nazwy wszystkich plików pasuj±cych <literal>*</literal>.</para>
|
|
|
|
<para>Je¶li potrzeba, by pow³oka nie interpretowa³a znaku jako znak
|
|
specjalny, nale¿y go poprzedziæ znakiem uko¶nika (<literal>\</literal>).
|
|
Wywo³anie <command>echo $TERM</command> powoduje wypisanie ustawionego
|
|
typu terminala, podczas gdy efektem polecenia <command>echo \$TERM</command>
|
|
jest po prostu napis <envar>$TERM</envar>.</para>
|
|
|
|
<sect2 id="changing-shells">
|
|
<title>Zmiana pow³oki</title>
|
|
|
|
<para>Naj³atwiej jest zmieniæ pow³okê przy u¿yciu polecenia <command>chsh</command>.
|
|
Wywo³anie tego polecenia uruchomi edytor wskazany przez zmienn±
|
|
<envar>EDITOR</envar>, lub edytor <command>vi</command>, je¶li nie jest ona
|
|
zdefiniowana. Nastêpnie nale¿y zmieniæ nazwê pow³oki w wierszu
|
|
<quote>Shell:</quote>.</para>
|
|
|
|
<para>Mo¿na te¿ skorzystaæ z <command>chsh</command> z opcj± <option>-s</option>,
|
|
która automatycznie zmieni pow³okê, bez uruchamiania edytora. Poni¿ej
|
|
przedstawiono wywo³anie zmieniaj±ce pow³okê na <command>bash</command>:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>chsh -s /usr/local/bin/bash</userinput></screen>
|
|
|
|
<note>
|
|
<para>Wybrana pow³oka <emphasis>musi</emphasis> byæ wymieniona w pliku
|
|
<filename>/etc/shells</filename>. Je¶li pow³okê zainstalowano z
|
|
<link linkend="ports">kolekcji portów</link> powinna zostaæ dopisana
|
|
automatycznie. Je¶li natomiast przeprowadzono rêczn± instalacjê
|
|
pow³oki, trzeba to zrobiæ samemu.</para>
|
|
|
|
<para>Dla przyk³adu, je¶li pow³oka <command>bash</command> zosta³a zainstalowana
|
|
i umieszczona w <filename>/usr/local/bin</filename>, trzeba bêdzie wydaæ
|
|
polecenie:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.root; <userinput>echo "/usr/local/bin/bash" >> /etc/shells</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>Oraz uruchomiæ <command>chsh</command>.</para>
|
|
</note>
|
|
</sect2>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="editors">
|
|
<sect1info>
|
|
<authorgroup>
|
|
<author>
|
|
<firstname>Aleksander</firstname>
|
|
<surname>Fafu³a</surname>
|
|
<contrib>T³umaczy³ </contrib>
|
|
</author>
|
|
</authorgroup>
|
|
</sect1info>
|
|
|
|
<title>Edytory tekstu</title>
|
|
<indexterm><primary>edytory tekstu</primary></indexterm>
|
|
<indexterm><primary>edytory</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Konfiguracja FreeBSD polega g³ównie na edytowaniu plików
|
|
tekstowych. Z tego w³a¶nie powodu, dobrze by³oby zapoznaæ
|
|
siê z edytorami tekstu. FreeBSD posiada ich kilka, a kolejne
|
|
mo¿na doinstalowaæ z drzewa portów.</para>
|
|
|
|
<indexterm>
|
|
<primary><command>ee</command></primary>
|
|
</indexterm>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary>edytory</primary>
|
|
<secondary><command>ee</command></secondary>
|
|
</indexterm>
|
|
<para>Naj³atwiejszym do nauki i w u¿yciu jest edytor
|
|
<application>ee</application>, co jest skrótem od Easy Editor
|
|
(ang. £atwy Edytor). Aby uruchomiæ <application>ee</application>,
|
|
nale¿y u¿yæ polecenia <command>ee <replaceable>plik</replaceable></command>,
|
|
gdzie <replaceable>plik</replaceable> jest to, co chcemy edytowaæ.
|
|
Na przyk³ad, aby wyedytowaæ plik <filename>/etc/rc.conf</filename>,
|
|
napiszemy <command>ee /etc/rc.conf</command>. Gdy ju¿ jeste¶my w
|
|
<command>ee</command>, mo¿emy zauwa¿yæ, ¿e wszystkie niezbêdne
|
|
komendy s± wypisane u góry ekranu. Znak <literal>^</literal> oznacza
|
|
wci¶niêty klawisz <keycap>Ctrl</keycap>. Innymi s³owy <literal>^e</literal>
|
|
oznacza, ¿e nale¿y trzymaæ <keycap>Ctrl</keycap> i wcisn±æ klawisz
|
|
<keycap>e</keycap>. Aby wyj¶æ z <application>ee</application>, wci¶nij
|
|
<keycap>Esc</keycap>, nastêpnie wybierz leave editor (opu¶æ edytor).
|
|
Edytor zapyta, czy zachowaæ zmiany, je¶li plik zosta³ zmodyfikowany.</para>
|
|
|
|
<indexterm>
|
|
<primary><command>vi</command></primary>
|
|
</indexterm>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary>edytory</primary>
|
|
<secondary><command>vi</command></secondary>
|
|
</indexterm>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary><command>emacs</command></primary>
|
|
</indexterm>
|
|
<indexterm>
|
|
<primary>edytory</primary>
|
|
<secondary><command>emacs</command></secondary>
|
|
</indexterm>
|
|
<para>FreeBSD w swoich zasobach ma tak¿e potê¿ny edytor tekstu, jakim jest
|
|
<application>vi</application>. W kolekcji portów dostêpny jest tak¿e
|
|
<application>Emacs</application>, czy <application>vim</application>
|
|
(<filename role="package">editors/emacs</filename> i
|
|
<filename role="package">editors/vim</filename>). Edytory te oferuj±
|
|
du¿o wiêksz± funkcjonalno¶æ, ale oczekuj± w zamian wiêkszego obeznania
|
|
u¿ytkownika z zasadami ich dzia³ania, ponadto ich obs³uga jest trudniejsza
|
|
do nauki. Jednak¿e, je¶li planujesz edytowaæ wiele tekstu, nauka
|
|
<application>Emacs</application> lub <application>vim</application> zwróci
|
|
siê w d³ugim okresie w postaci zaoszczêdzonego czasu.</para>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="basics-devices">
|
|
<title>Urz±dzenia i pliki urz±dzeñ</title>
|
|
|
|
<para>Mianem urz±dzeñ okre¶la siê komponenty komputera, takie jak dysk,
|
|
drukarka, karta graficzna czy klawiatura. Podczas ³adowania systemu
|
|
FreeBSD wiêkszo¶æ wy¶wietlanych komunikatów dotyczy wykrywanych urz±dzeñ.
|
|
Komunikaty startowe dostêpne s± do pó¼niejszego przegl±dania w pliku
|
|
<filename>/var/run/dmesg.boot</filename>.</para>
|
|
|
|
<para>Przyk³adowo, <devicename>acd0</devicename> odpowiada pierwszemu
|
|
napêdowi CDROM IDE, natomiast <devicename>kbd0</devicename> oznacza
|
|
klawiaturê.</para>
|
|
|
|
<para>Dostêp do wiêkszo¶ci urz±dzeñ w systemie operacyjnym &unix;
|
|
odbywa siê poprzez specjalne pliki, zwane plikami urz±dzeñ,
|
|
znajduj±ce siê w katalogu <filename>/dev</filename>.</para>
|
|
|
|
<sect2>
|
|
<title>Tworzenie plików urz±dzeñ</title>
|
|
<para>Kiedy wyposa¿amy komputer w nowe urz±dzenie, lub kompilujemy
|
|
j±dro z obs³ug± dodatkowych urz±dzeñ, konieczne mo¿e okazaæ siê
|
|
utworzenie nowych plików urz±dzeñ.</para>
|
|
|
|
<sect3>
|
|
<title><literal>DEVFS</literal> (DEVice File System)</title>
|
|
|
|
<para>System plików urz±dzeñ, zwany <literal>DEVFS</literal>,
|
|
udostêpnia przestrzeñ nazw urz±dzeñ j±dra jako czê¶æ przestrzeni
|
|
nazw g³ównego systemu plików. <literal>DEVFS</literal> zajmuje siê
|
|
obs³ug± systemu plików urz±dzeñ, dziêki czemu nie trzeba samodzielnie
|
|
tworzyæ b±d¼ modyfikowaæ plików urz±dzeñ.</para>
|
|
|
|
<para>Wiêcej informacji znale¼æ mo¿na w dokumentacji systemowej &man.devfs.5;.</para>
|
|
</sect3>
|
|
</sect2>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="binary-formats">
|
|
<sect1info>
|
|
<authorgroup>
|
|
<author>
|
|
<firstname>Cezary</firstname>
|
|
<surname>Morga</surname>
|
|
<contrib>T³umaczy³ </contrib>
|
|
</author>
|
|
</authorgroup>
|
|
</sect1info>
|
|
|
|
<title>Formaty binarne</title>
|
|
|
|
<para>By zrozumieæ czemu FreeBSD u¿ywa formatu &man.elf.5;, musimy wpierw
|
|
poznaæ trzy obecnie <quote>dominujace</quote> formaty plików wykonywalnych
|
|
w systemach &unix;:</para>
|
|
|
|
<itemizedlist>
|
|
<listitem>
|
|
<para>&man.a.out.5;</para>
|
|
|
|
<para>Najstarszy i najbardziej <quote>klasyczny</quote> format w Uniksie.
|
|
Wykorzystuje krótki nag³ówek z magicznym numerem na samym pocz±tku,
|
|
czêsto wykorzystywanym do okre¶lenia rodzaju pliku (szczegó³owy opis
|
|
dostêpny jest w &man.a.out.5;). Na plik sk³adaj± siê trzy segmenty:
|
|
.text, .data i .bss oraz tablice symboli i ci±gów tekstowych.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para><acronym>COFF</acronym></para>
|
|
|
|
<para>Format obiektowy pochodz±cy z SVR3. W tym formacie sekcja tablic
|
|
w wchodzi ju¿ w sk³ad nag³ówka, tak wiêc mo¿liwe jest zawarcie w pliku
|
|
wiêcej sekcji ni¿ tylko .text, .data i .bss.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>&man.elf.5;</para>
|
|
|
|
<para>Nastêpca <acronym>COFF</acronym> zawieraj±cy wiele dodatkowych
|
|
sekcji o 32- b±d¼ nawet 64-bitowych warto¶ciach. Jednym, acz wielkim
|
|
minusem jest fakt, i¿ przy projektowaniu formatu <acronym>ELF</acronym>
|
|
równie¿ za³o¿ono, ¿e na ka¿d± architekturê sprzêtow± bêdzie istnia³
|
|
tylko jeden interfejs ABI. Okaza³o siê natomiast, i¿ takie za³o¿enie
|
|
jest b³êdne nawet w ¶wiecie komercyjnych SYSV (z którego pochodz±
|
|
przynajmniej trzy ABI: SVR4, Solaris i SCO).</para>
|
|
|
|
<para>Sposobem na rozwi±zanie tego problemu we FreeBSD s± narzêdzia
|
|
do <emphasis>metkowania</emphasis> plików wykonywalnych
|
|
<acronym>ELF</acronym> informacjami, z którymi ABI jest on zgodny.
|
|
Wiêcej informacji dostêpnych jest w podrêczniku systemowym
|
|
&man.brandelf.1;.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</itemizedlist>
|
|
|
|
<para>System FreeBSD pochodzi z <quote>klasycznego</quote> obozu.
|
|
Wykorzystywa³ on zatem format &man.a.out.5; — technologiê
|
|
wypróbowan± w wielu pokoleniach systemów BSD i z powodzeniem
|
|
stosowan± a¿ do ga³êzi 3.X. Mimo, ¿e skompilowanie i uruchomienie
|
|
w sposób natywny plików binarnych <acronym>ELF</acronym> (a tak¿e
|
|
j±dra) by³o mo¿liwe we FreeBSD ju¿ od pewnego czasu, Projekt
|
|
oficjalnie opiera³ siê przed migracj± do formatu <acronym>ELF</acronym>
|
|
jako podstawowego. Dlaczego? Otó¿, gdy obóz linuksowy wykona³ ten
|
|
bolesny krok ku <acronym>ELF</acronym> nie uda³o siê tak ³atwo uciec
|
|
od formatu <filename>a.out</filename>. Wynika³o to przede wszystkim
|
|
z faktu, i¿ niezbyt elastyczny plan migracji bazowa³ na mechanizmie
|
|
wspó³dzielonych bibliotek, których modyfikacja nastrêcza³a wielu
|
|
trudno¶ci zarówno producentom sprzêtu jak i projektantom. Dopiero od
|
|
momentu gdy narzêdzia dostêpne dla <acronym>ELF</acronym> zaoferowa³y
|
|
sposób rozwi±zania problemu ze wspó³dzielonymi bibliotekami, zaczê³y
|
|
byæ postrzegane ogólnie jako <quote>droga do przodu</quote>, a tym
|
|
samym koszty migracji mog³y zostaæ uznane za niezbêdne do poniesienia.
|
|
Mechanizm wspó³dzielonych bibliotek FreeBSD w du¿ej mierze przypomina
|
|
mechanizm z &sunos; Sun'a i jako taki jest bardzo ³atwy w u¿yciu.</para>
|
|
|
|
<para>Sk±d wiêc tyle ró¿nych formatów?</para>
|
|
|
|
<para>W zamierzch³ych czasach do dyspozycji by³ prosty sprzêt komputerowy.
|
|
Ów prosty sprzêt obs³ugiwa³ ma³y, prosty system. St±d te¿ format
|
|
<filename>a.out</filename>by³ ca³kowicie odpowiednim do prezentacji
|
|
plików binarnych w tym prostym systemie (PDP-11). Gdy &unix; zosta³
|
|
przeniesiony z tego prostego systemu na platformy typu Motorola 68k czy
|
|
VAXen, zachowany zosta³ format <filename>a.out</filename>, zdecydowanie
|
|
wystarcz±jacy dla wczesnych wersji Uniksa.</para>
|
|
|
|
<para>Pewien czas pó¼niej, jaki¶ bystry in¿ynier sprzêtowy stwierdzi³
|
|
¿e gdyby potrafi³ zmusiæ oprogramowanie do robienia kilku obskurnych
|
|
sztuczek, wówczas móg³by pozbyæ siê kilku bramek z uk³adu scalonego
|
|
i zmusiæ CPU do szybszej pracy. Pomimo, ¿e format <filename>a.out</filename>
|
|
potrafi³ wspó³pracowaæ z tym nowym rodzajem sprzêtu (zwanego wówczas
|
|
<acronym>RISC</acronym>) to mimo wszystko nie by³ najlepszym do tego
|
|
formatem. Dlatego te¿ rozpoczêto prace nad innymi formatami binarnymi,
|
|
które mia³y osi±gn±æ lepsze wyniki ni¿ ograniczony, prosty <filename>a.out</filename>
|
|
móg³ zaoferowaæ. Stworzone zosta³y <acronym>COFF</acronym>,
|
|
<acronym>ECOFF</acronym> oraz kilka mniej znanych formatów, nim powsta³
|
|
<acronym>ELF</acronym>.</para>
|
|
|
|
<para>Kolejnym problemem okaza³ siê wzrost rozmiarów programów przy
|
|
wzglêdnie ma³ej pojemno¶ci dysków oraz pamiêci fizycznych, a tak¿e
|
|
zwiêkszeniu stopnia skomplikowania pamiêci wirtualnej VM. Tak te¿
|
|
narodzi³a siê koncepcja wspó³dzielonych bibliotek. Mimo, ¿e ów postêp
|
|
osi±gniêty by³ przy pomocy formatu <filename>a.out</filename> zakres
|
|
jego przydatno¶ci by³ stale rozci±gany, wraz z ka¿d± now± funkcj±.
|
|
Pojawi³a siê konieczno¶æ dynamicznego wczytywanie pewnych rzeczy ju¿
|
|
w trakcie uruchamiania programu czy zapisywania czê¶ci programu zaraz
|
|
po wykonaniu kodu init w pamiêci lub przestrzeni wymiany. Równie¿ jêzyki
|
|
programowania stawa³y siê coraz bardziej wyrafinowane. Wiele poprawek
|
|
wprowadzonych do formatu <filename>a.out</filename> umo¿liwia³y realizacjê
|
|
kolejnych funkcji, przy czym z regu³y dzia³a³y one tylko przez pewien czas.
|
|
Niestety, format a.out sta³ siê z czasem niezdolny do rozwi±zywania wszystkich
|
|
problemów bez wci±¿ rozrastaj±cego siê narzutu w kodzie i poziomu skomplikowania.
|
|
Mimo, ¿e <acronym>ELF</acronym> potrafi³ rozwi±zaæ wiele z ówczesnych problemów,
|
|
zmiana formatu binarnego, który generalnie dzia³a³, wci±¿ by³a wielk± uci±¿liwo¶ci±.
|
|
Dlatego te¿ <acronym>ELF</acronym> musia³ poczekaæ a¿ bardziej bolesnym okaza³o
|
|
siê pozostanie przy <filename>a.out</filename> ni¿ przej¶cie
|
|
do <acronym>ELF</acronym>.</para>
|
|
|
|
<para>Wraz z up³ywem czasu, narzêdzia kompilacyjne, z których FreeBSD wywodzi
|
|
w³asne narzêdzia (przede wszystkim assembler i loader), wyewoluowa³y w dwa
|
|
równoleg³e projekty. Odmiana FreeBSD da³a wspó³dzielone biblioteki oraz poprawki
|
|
kilku b³êdów. Ludzie z GNU, którzy oryginalnie napisali te programy,
|
|
przepisali je na nowo i dodali proste kompilatory wskro¶ne, pozwalaj±ce na
|
|
pracê w ró¿nych formatach. Nowy pakiet narzêdzi GNU
|
|
(<application>binutils</application>) wspiera kompilowanie wskro¶ne,
|
|
format <acronym>ELF</acronym>, wspó³dzielone biblioteki, rozszerzenia
|
|
C++, itp. Dodatkowo, wielu producentów sprzêtu przygotowuje binaria
|
|
<acronym>ELF</acronym>. Jest to zatem dobra rzecz dla FreeBSD, ¿e
|
|
je obs³uguje.</para>
|
|
|
|
<para>Format <acronym>ELF</acronym> oferuje wiêksz± rozszerzalno¶æ niz
|
|
<filename>a.out</filename>. Narzêdzia <acronym>ELF</acronym> s± lepiej
|
|
przygotowywane i oferuj± kompilacjê wskro¶n±, co jest istotne dla wielu
|
|
programistów. Co prawda <acronym>ELF</acronym> mo¿e byæ trochê wolniejszy
|
|
ni¿ <filename>a.out</filename>, jednak¿e próba pomiaru mo¿e byæ trudna.
|
|
Istnieje równie¿ wiele innych szczegó³ów ró¿nych dla obydwu formatów,
|
|
m.in. sposób mapowania stron, obs³ugi kodu init itp. Co prawda,
|
|
¿adne z nich nie jest istotne, jednak¿e ró¿nice istniej±. Z czasem,
|
|
wsparcie dla <filename>a.out</filename> zostanie wstrzymane z jadra
|
|
<filename>GENERIC</filename> i ostatecznie usuniête z j±dra gdy tylko
|
|
zniknie potrzeba obs³ugi programów <filename>a.out</filename>.</para>
|
|
</sect1>
|
|
|
|
<sect1 id="basics-more-information">
|
|
<title>Wiêcej informacji</title>
|
|
|
|
<sect2 id="basics-man">
|
|
<title>Dokumentacja systemowa</title>
|
|
<indexterm><primary>podrêcznik systemowy</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Najdok³adniejsz± dokumentacj± we FreeBSD jest dokumentacja
|
|
systemowa. Dla prawie ka¿dego dostêpnego w systemie programu
|
|
przygotowana jest krótka instrukcja obs³ugi, omawiaj±ca podstawy
|
|
jego dzia³ania i rozmaite opcje. Dokumentacjê mo¿emy przegl±daæ
|
|
przy pomocy polecenia <command>man</command>. Korzystanie z tego
|
|
polecenia jest bardzo proste:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>man <replaceable>polecenie</replaceable></userinput></screen>
|
|
|
|
<para><literal>polecenie</literal> jest nazw± polecenia, o którym chcemy
|
|
uzyskaæ informacje. Na przyk³ad, aby dowiedzieæ siê czego¶ na temat
|
|
polecenia <command>ls</command> wpisujemy:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>man ls</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>Dokumentacja systemowa podzielona jest na ponumerowane czê¶ci:</para>
|
|
|
|
<orderedlist>
|
|
<listitem>
|
|
<para>Polecenia dostêpne dla u¿ytkowników.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Funkcje systemowe i kody b³êdów.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Funkcje z bibliotek jêzyka C.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Sterowniki urz±dzeñ.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Formaty plików.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Gry i inne rozrywki.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Ró¿ne informacje.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Polecenia s³u¿±ce do zarz±dzania systemem.</para>
|
|
</listitem>
|
|
|
|
<listitem>
|
|
<para>Informacje dla programistów j±dra.</para>
|
|
</listitem>
|
|
</orderedlist>
|
|
|
|
<para>Niekiedy takie samo zagadnienie mo¿e pojawiæ siê w kilku
|
|
czê¶ciach dokumentacji. Na przyk³ad istnieje polecenie
|
|
<command>chmod</command>, oraz funkcja systemowa
|
|
<function>chmod()</function>. W taki wypadku mo¿emy wybraæ
|
|
interesuj±c± nas czê¶æ dokumentacji, podaj±c jej numer jako
|
|
parametr polecenia <command>man</command>:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>man 1 chmod</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>W efekcie pokazana zostanie dokumentacja polecenia <command>chmod</command>.
|
|
Zgodnie z przyjêt± konwencj±, numer odpowiedniej czê¶ci dokumentacji
|
|
podawany jest w nawiasach, tak wiêc &man.chmod.1; odpowiada poleceniu
|
|
<command>chmod</command>, natomiast &man.chmod.2; odpowiada funkcji
|
|
systemowej.</para>
|
|
|
|
<para>W opisany powy¿ej sposób mo¿emy dowiedzieæ siê, jak korzystaæ
|
|
z danego polecenia, je¶li znamy jego nazwê. Co zrobiæ, je¶li nie
|
|
mo¿emy sobie przypomnieæ nazwy polecenia? Otó¿, <command>man</command>
|
|
potrafi równie¿ wyszukiwaæ wybranych s³ów kluczowych w opisach
|
|
poleceñ, s³u¿y do tego opcja <option>-k</option>:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>man -k mail</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>Wpisanie takiego polecenia spowoduje wy¶wietlenie listy
|
|
poleceñ, których opisy zawieraj± s³owo kluczowe <quote>mail</quote>.
|
|
Takie dzia³anie jest równowa¿ne skorzystaniu z polecenia
|
|
<command>apropos</command>.</para>
|
|
|
|
<para>Je¶li wiêc, przegl±daj±c zawarto¶æ katalogu
|
|
<filename>/usr/bin</filename>, zastanawiamy siê, do czego
|
|
w³a¶ciwie s³u¿± znajduj±ce siê tam polecenia, mo¿emy wpisaæ:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>cd /usr/bin</userinput>
|
|
&prompt.user; <userinput>man -f *</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>lub</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>cd /usr/bin</userinput>
|
|
&prompt.user; <userinput>whatis *</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>W obu przypadkach efekt bêdzie taki sam.</para>
|
|
</sect2>
|
|
|
|
<sect2 id="basics-info">
|
|
<title>Pliki GNU Info</title>
|
|
<indexterm><primary>Free Software Foundation</primary></indexterm>
|
|
|
|
<para>Do FreeBSD do³±czonych jest wiele programów i narzêdzi
|
|
stworzonych przez Free Software Foundation (FSF). Prócz
|
|
dokumentacji systemowej, do tych programów do³±czone s±
|
|
bardziej rozbudowane dokumenty hipertekstowe, zwane plikami
|
|
<literal>info</literal>. Mo¿na je przegl±daæ poleceniem
|
|
<command>info</command>, lub trybem info <application>emacs</application>a,
|
|
o ile <application>emacs</application> zosta³ zainstalowany.</para>
|
|
|
|
<para>By skorzystaæ z polecenia &man.info.1;, wpisujemy:</para>
|
|
|
|
<screen>&prompt.user; <userinput>info</userinput></screen>
|
|
|
|
<para>Krótkie wprowadzenie pojawia siê po wpisaniu <literal>h</literal>.
|
|
Spis poleceñ jest dostêpny po wpisaniu <literal>?</literal>.</para>
|
|
</sect2>
|
|
</sect1>
|
|
</chapter>
|